وبلاگ

ادبیات را آیینه ی بازتاب موضوعات اجتماعی می­دانند و برای بررسی تحولات و دگرگونی­های یک سرزمین در ادوار مختلف، آثار ادبی آن ملت را یکی از منابع مهم به شمار می آورند؛ زیرا یکی از ابعاد شخصیتی شاعران و نویسندگان را می­توان هنرمندان مورخ دانست و بخش­هایی از آثارشان را هنر تاریخی یا تاریخ به زبان هنر به شمار آورد که علاوه بر بازتاب وضعیت سیاسی- اجتماعی به طرح انتقادات نیز روی می­آورند. انتقاد سازنده، مبارزه با پلیدی­ها و کج روی­ها و هدف آن اصلاح معایب و کاستی­هاست. قیصر امین­پور از شاعران معاصر است که مضامین اغلب اشعارش را به موضوعات اجتماعی اختصاص داده است. در ادوار آغازین شاعری او، محتوای شعرش آرمان­گرایانه بوده که به تدریج به سوی واقع گرایی، انسان مداری و جزیی نگری معطوف شده و از شعارگرایی در اشعارش کاسته و با واقعیت­های پیرامون خود همراه گردیده است. امین­پور با مشاهده­ی ناهنجاری­ها، کج روی­ها، و تضاد در ارزش­های اجتماعی به انتقاد بر می خیزد و درون مایه ی انتقادات او را می توان در موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، دینی- عرفانی مورد برسی قرار داد. در بُعد اجتماعی به انتقاد از آسیب­های اجتماعی، ظلم و بی عدالتی، نبود ارزش­های فردی و اجتماعی می پردازد و آن را در سه دوره­ی انقلاب، دفاع مقدس و پس از دفاع مقدس مورد توجه قرار می دهد. در انتقادات سیاسی به نقد از دو موضوع عمده روی می آورد: یکی عدم آزادی و دیگری، جناح بندی­های سیاسی. در بعد فرهنگی، اصول اخلاقی و فرهنگی شاعران و فراموشی آرمان­گرایی را به انتقاد می گیرد. در محور دینی- عرفانی به نقد عدم خودشناسی، وابستگی و

 دلبستگی های دنیوی، عدم توجه به مرگ و آخرت اندیشی، سطحی نگری در دین، تظاهر و ریاکاری می پردازد. روش انتقاد او در پاره ای از موارد طنزآمیز است و او احساس می کند با طرح موضوعات جدی به صورت شوخی در اصلاح ناهنجاری های اجتماعی بیشتر می تواند مؤثر واقع شود. عوامل ناهنجاری های اجتماعی، مروّجان بی عدالتی و پارتی بازی، دینداران ریاکار و سیاستمداران بد کردار و بی کردار، مهم ترین آماج­های انتقادات قیصر امین پور به شمار می آیند.

1-1.  تعریف مسأله …………………………………………………………………………………..10

 

1-2. چارچوب محتوایی ………………………………………………………………………….. 11

 

1-3.  پیشینه ی پژوهش ……………………………………………………………………………. 14

 

1-4. پرسش های پژوهش …………………………………………………………………………. 16

 

1-5. حدود پژوهش ………………………………………………………………………………….. 17

 

1-6. اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………. 17

 

1-7. روش پژوهش ………………………………………………………………………………….. 17

 

فصل دوم: كلیات

 

2-1. لوسین گلدمن و روش تحقیق او …………………………………………………………. 19

 

2-1-1. روش دیالکتیكی ……………………………………………………………………. 19

 

2-1-1-1. كلیت ………………………………………………………………….. 22

 

2-1-1-1-1. دریافت و تشریح ………………………………………………… 22

 

2-1-1-1-1-1. ساختار معنادار ………………………………………………… 23

 

2-1-1-1-1-2. جهان نگری ……………………………………………………. 25

 

2-1-1-1-1-3. طبقه ی اجتماعی …………………………………………….. 27

2-1-1-1-1-4. انعكاس طبقه ی اجتماعی بر متن اثر ………………….. 28

 

2-1-2. نویسنده و اثر ادبی …………………………………………………………… 28

 

2-1-2-1.  نویسنده ……………………………………………………………… 28

 

2-1-2-2. اثر ادبی و ارزش آن ………………………………………………. 29

 

یادداشت ها …………………………………………………………………………………………….. 30

 

فصل سوم: صادق هدایت ؛ آثار و زمانه ی او

 

3-1. آثار هدایت ………………………………………………………………………………………. 33

 

3-2. وضعیت اجتماعی عصر رضا شاه ………………………………………………………… 34

 

3-3. بوف كور …………………………………………………………………………………………. 36

 

فصل چهارم: بررسی اثر

 

4-1. شرحی از بوف كور ……………………………………………………………………………. 40

 

4- 1-1. ارتباط دو بخش …………………………………………………………………….. 40

 

4-1-2. بخش یك ؛ زندگی درونی ………………………………………………………. 40

 

4-1-2. بخش دو؛ زندگی واقعی …………………………………………………………. 46

 

4-1-3. مفهوم كلی اثر ……………………………………………………………………….. 59

 

4-1-4. بوف كور ؛ روان داستان ………………………………………………………….. 61

 

4-2. بررسی اثر بر اساس الگوی گلدمن ………………………………………………………. 62

 

4-2-1. اجزای ساختار معنادار …………………………………………………………….. 62

 

4-2-2. ساختار معنادار(كلیت منسجم) …………………………………………………. 64

 

4-2-3. جهان نگری ………………………………………………………………………….. 64

 

4-2-4. طبقه ی اجتماعی …………………………………………………………………… 64

 

4-2-4-1. بررسی وضعیت جامعه شناختی نویسنده ………………….65

 

4-2-4-1-1. انقلاب مشروطه …………………………………………………. 65

 

4-2-4-1-1-1. تحلیل وضعیت آشفتگی و هرج و مرج …………….. 67

 

4-2-4-1-2. رضا شاه ……………………………………………………………. 70

 

4-2-4-1-2-1. حاكمیت پهلوی …………………………………………….. 73

 

4-2-4-1-2-2. صادق هدایت ………………………………………………… 75

 

4-2-4-1-2-2-1. اروپای بعد از جنگ …………………………………… 76

 

4-2-4-1-2-2-1-1. ادبیات مدرن …………………………………………. 77

 

4-2-4-1-2-2 -3. سیاست و ادبیات در ایران ………………………….. 79

 

4-2-4-1-2-2 -3-1. ادبای نوگرا ………………………………………….. 81

 

4-2-4-1-2-3. جایگاه دولت در جامعه ………………………………….. 84

 

4-2-4-1-2-3-1. شبه مدرنیسم …………………………………………….. 85

 

4-2-4-1-2-3-1-1. شبه مدرنیسم و ناسیونالیسم دولتی …………… 86

 

4-2-4-1-2-3-1-1-1. روشن فكران ناسیونالیسم ……………………. 86

 

4-2-4-1-2-3-1-1. وضعیت فرهنگ، هنر و ادبیات ………………. 88

 

 

4-2-4-1-2-3-1-1-2 . ارزیابی وضعیت روشن فكران …………… 91

 

4-2-4-1-2-3-1-1-1-2-1. طبقه ی اجتماعی ……………………….. 91

 

4-2-4-1-2-4. بوف كور – حاجی آقا ……………………………………. 91

 

4-2-4-1-4-1. تلقی مفسران حزب توده ………………………………… 93

 

4-2-4-1-2-4-2. نگرش تراژیك ………………………………………….. 94

 

4-2- 5 . بررسی ویژگی های لفظی …………………………………………………….. 96

 

4-2-5-1. تك گویی …………………………………………………………… 97

 

4-2-5-1-1. تداعی ذهنی و معنایی …………………………………………. 97

 

4-2-5-1-1-1. توصیف ؛ تصویر …………………………………….. 98

 

4-2-5-1-1-1-1. تصویر در متن ………………………………………..101

 

4-2-5-1-1-1-1-1. تشبیه …………………………………………………. 101

 

4-2-5-1-1-1-1-2. استعاره ……………………………………………….. 101

 

4-2-5-1-1-1-1-2-1. تشخیص ………………………………………… 102

 

4-2-5-1-1-1-1-3. تكرار …………………………………………………. 103

 

4-2-5-1-1-1-1-3-1. در سطح محدود ………………………………. 103

 

4-2-5-1-1-1-1-3-2. در سطح وسیع ………………………………… 103

 

4-2-5-1-1-1-1-3-2-1. كاركرد نمادین …………………………….. 104

 

4-2-5-1-1-1-2.  ساختار تصویری …………………………………….. 105

 

4-2-5-1-1-1-2-1. استعاره ……………………………………………….. 105

 

4-2-5-1-1-1-2-2. ایجاز ………………………………………………….. 105

 

4-2-5-1-1-1-2-3. تكرار …………………………………………………. 106

 

4-2-5-1-1-1-3. اشاره به امور مبهم ؛ ابهام در تصویر…………….. 106

 

4-2-5-1-1-1-4. زمان ………………………………………………………. 108

 

4-2-5-1-1-1-4-1. زمان در ارتباط با تصاویر ……………………… 108

 

4-2-5-1-1-1-4-2. زمان گردشی ………………………………………. 109

 

4-2-5-1-1-2. موسیقی ………………………………………………………. 109

 

4-2-5-1-1-2-1. تداعی …………………………………………………….. 109

 

4-2-5-1-1-2-2. تكرار حروف مشابه …………………………………. 110

 

4-2-5-1-1-2-2-1.  مصوت های كشیده …………………………….. 110

 

4-2-5-1-1-2-3. تكرار كلمات …………………………………………… 112

 

4-2-5-1-1-3. پرسش های فلسفی ، قید های مطلق ………………. 112

 

4-2-5-2. تحلیل ویژگی های متن ………………………………………… 113

 

4-2-5-2-1. مقایسه با شعر منثور …………………………………………. 113

 

4-2-5-2-1-1.  مكتب رمانتیك …………………………………………… 115

 

4-2-5-2-1-1-1. اصالت دنیای درون ………………………………….. 115

 

4-2-5-2-1-1-1-1. یگانگی با طبیعت ………………………………… 115

 

4-2-5-2-1-1-2.  اندوه فلسفی ………………………………………….. 116

 

4-2-5-2-1-2. سورئالیسم ………………………………………………….. 116

 

فصل پنجم : نتیجه گیری

 

5-1. انقلاب مشروطه؛ زمینه  ی حكومت پهلوی ……………………………………………….. 118

 

5-2. رضا شاه و حكومت پهلوی …………………………………………………………………….. 119

 

5-2-1. روشن فكران نسل جدید ……………………………………………………………… 119

 

5-2-1-1 ………………………………………………………………………………………… 119

 

5-2-1-1-1……………………………………………………………………….. 120

 

5-2-1-2…………………………………………………………………………… 120

 

5-2-1-2-1……………………………………………………………………….. 120

 

5-2-2. طبقه ی روشن فكران درون گرا ……………………………………………………. 121

 

5-3. تأثیر جهان نگری بر متن  ………………………………………………………………………… 122

 

5-3-1 ………………………………………………………………………………………………….. 122

 

5-3-1-1…………………………………………………………………………… 122

 

منابع ………………………………………………………………………………………………………………….. 124

 

چكیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………… 127

 

چكیده :

 

بررسی رابطه ی متقابل جهان نگری صادق هدایت ومتن رمان بوف كور بر اساس نظریه ی ساختارگرایی تكوینی لوسین گلدمن»

 

محققانی كه در زمینه ی نقد ادبی آثاری نگاشته اند عمدتاً در گروه جای می گیرند؛ گروه نخست، تنها به محتوای اثرتأكید می ورزندوبه متن بی توجهند.به نظرآنها هدف از مطالعه ی اثر ادبی، تنها درك مقصود ومنظور نویسنده است. گروه دیگر كه در نقطه ی مقابل این گروه جای دارند، تنها به زبان متن اهمیت می دهند. به نظر آنها معنای آثار ادبی پیوسته در زمان های مختلف تكرار می شود وآن چه متن را ادبی می سازد، تنها شیوه های گوناگون به كارگیری زبان برای بیان این مفاهیم است. در مقابل این دو گروه، اشخاصی هم بودند كه مخالف تقسیم متن به لفظ ومعنی ( جهان نگری و … ) بودند. لوسین گلدمن ـ جامعه شناس ماركسیست مجارستانی ـ یكی از آن هاست.  وی   نظریه ی خود را ساختار گرایی تكوینی نامید. مطابق این نظریه كه متأثر از اندیشه ی ماركسیستی است، محتوا(ساختار) وصورت ( فعالیت بشر)   بر هم تأثیر متقابل دارند.

 

در این پایان نامه سعی داریم بر اساس این نظریه ، رابطه ی متقابل متن رمان بوف كور و    جهان نگری مطرح در آن، یعنی جهان نگری متعلق به طبقه ی اجتماعی نویسنده ی آن را مورد بررسی قرار دهیم.

 

 

ابوالقاسم حالت(1298-1371)از برجسته ترین و موفق ترین چهره های ادبیات معاصر محسوب می شود. او را باید از پر کار ترین فعالان عرصه ی ادبیات معاصر به حساب آورد.وی درنظم و نثر و ترجمه(از سه زبان انگلیسی،فرانسه و عربی( آثار ارزشمندی از خود برجا گذاشته است.

 

اگرچه حالت آثار خود را در هر دو زمینه ی طنز و جدارائه کرده است اما عمده ی شهرت و موفقیت او مرهون طنز پردازی های لطیف و استادانه ی اوست.در زمینه ی طنز هم،حالت در هر دو عرصه ی نظم و نثر به فعالیت پرداخته است،وی اشعار فراوانی را در چندین دیوان و مجموعه ی شعر جمع آوری نموده است.بحر طویل های او نیز به عنوان معروف ترین آثار به جا مانده از او در مجموعه ای جذاب و ماندگار به نام ((بحر طویل های هدهد میرزا)) جمع آوری شده است.

 

اگرچه بیشترین شهرت حالت در طنز پردازی مرهون اشعار و بحر طویل های اوست اما باید گفت که او آثار نثری نیز نگاشته و در نثر نویسی هم موفق بوده است.

 

پرحجم ترین آثار نثر حالت مجموعه ای دو جلدی است تحت عنوان <<مجموعه ی آثار طنز ابوالقاسم حالت>> که در سال1376 توسط انتشارات گوتنبرگ در تهران به چاپ رسیده است.این دو جلد شامل هشت مجموعه از آثار طنز حالت است ،به نام های :از عصر شتر تا عصر موتور،از

 بیمارستان تا تیمارستان،زباله ها و نخاله ها ، پابوسی وچاپلوسی، صدای پای عزرائیل، یا مفت یامفت، دوره ی خر سواری، آش کشک خالته.

 

او در این آثار مجموعه ای از مقالات و داستان های طنزآمیز خود را که در آخرین سال های قبل از انقلاب اسلامی در روز نامه ی کیهان منتشر می شده است جمع آوری کرده است و پس از مرگش این هشت مجموعه در دو  جلد و  تحت یک عنوان جمع آوری و چاپ شده است.

 

این آثار و مجموعه های نثر طنزآمیز با وجود برخورداری از شیوه های استادانه ی طنز پردازی و داستان نویسی و همچنین فراوانی موضوعات و مسائل مطرح شده در آن ها،در میان آثار ادبی معاصر تا حدودی مجهول مانده و چنان که باید وشاید شناخته نشده است.

 

با مطالعه و بررسی دقیق بعضی از ویژگی های طنز پردازی و داستان نویسی در این آثار بر آن شدیم تا بررسی ساختار طنز در این آثار را موضوع رساله ی خود قرار داده و مباحث و ویژگی های برجسته ی این آثار را مطالعه و معرفی نماییم.

 

به خاطر تنوع و تعدد موضوعات مطرح شده در این آثار و طرح مسائل و رویدادهای آخرین سال های پیش ازانقلاب اسلامی که در تاریخ معاصر ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند ،پرداختن به موضوعات این آثار هم از اهداف این پژوهش به شمار آمد.

 

همچنین به خاطر ساختار و شیوه های خاص داستان پردازی در این آثار و قابلیت انطباق ساختار داستان ها با مباحث و مقولات نوین و جهانی ادبیات ، بررسی ساختار روایی داستان ها هم در برنامه ی کار پژوهشی رساله ی حاضر قرار گرفت.

 

بنابراین و با توجه به این مقدمات باید گفت که موضوع مطالعه وبررسی شده در این پایان نامه می تواند دارای اهمیت فراوان در هریک از حوزه های فوق باشد.

 

همچنین باید گفت که شناساندن اهمیت ادبی این آثاربه مخاطبین ،پی بردن به شیوه های طنز نویسی و داستان پردازی در دوران نگارش این آثار ، شناخت دقیق وهمه جانبه ی مسائل اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی زندگی مردم در آن دوران و شناساندن روش های داستان پردازی در این آثار و نشان دادن انطباق عناصر داستانی این آثار با مقولات مختلف ادبی عصر حاضر، از اهداف این پژوهش محسوب می شوند.

:

 

ترسّل و نامه­نگاری دوره­ى قاجار از سویى ادامه­ی نثر دوره­ی صفوى و نادرى است و قلم­ها از تكلّف و مغلق­گویى تاریخ اوصاف نشان­ها دارند و از سوى دیگر، محققان، دوره ى قاجار را دوره ى بازگشت ادبى نیز بشمار آورده­اند. در این پایان­نامه، نامه­های عهد قاجار از منظر ویژگی­های زبانی، نگارشی و دستوری و  صور خیال و آرایه های ادبی تجزیه و تحلیل شده است. در این دوره درحالی که از منظر تاریخی، نثر فارسی در حال گذار از نثر مصنوع به نثر فنّی است؛ از منظر فرهنگی، اجتماعی نیز نامه نگاری از انحصار شاهان، وزرا، ادیبان و اهل فضل خارج شده و عامه مردم نیز به نامه نگاری روی می آورد و بالاخره تحولات گوناگون اجتماعی سیاسی که از حکومت آقامحمدخان تا آغاز سلطنت پهلوی در ایران اتفاق افتاده است در مجموع انواع نامه با سبک و محتوای بسیار متنوع و گوناگون مشاهده می­شود. تنوع سبک، استفاده از زبان محاوره، کاربرد واژگان و اصطلاحات بیگانه، تبدیل نثر مصنوع و فنی به نثر مرسل و روان امروزی از مهم ترین ویژگی­های زبانی و نگارشی و حسن مطلع، سجع ، تضمین (امثال و حکم، شعر، آیات و احادیث)، جناس، تشبیه و توصیف، مراعات نظیر، ضرب المثل، استعاره و مجاز، کنایه و ایهام از مهمترین آرایه­های ادبی نامه­های این دوره است.

 

درآمد

 

اسناد و مکاتبات پیشینیان صرف نظر از اینکه یکی از ابزارهای مهم تحقیق در دوران مختلف تاریخ است می­تواند برای شناخت زوایای گوناگون نثر فارسی و ارزیابی رشد آن نیز بسیار ارجمند باشد. اگرچه برای پاره­ای از دوره­ها، این­گونه اسناد اصلی کمیاب است، اما می­توان با تحقیق و تفحص در متون مختلف به ویژه آثار ادبی و جنگ ها به تعداد زیاد­تری از این مدارک که برخی هم از جمله منشآت ادبی شمرده می شوند دست یافت. در ایران همچون برخی از کشور های دیگر به دلایل سیاسی و اجتماعی هیچگاه بایگانی ها یا مراکز حفظ اسناد وجود نداشته و اگر داشته در دسترس همگان نبوده و اصولاً چنین نهادهایی در ایران سابقه دیرینه­ای ندارد. شاید تغییر محل پایتخت در طی تاریخ و حملات اقوام مهاجم به این کشور چنین امری را ناممکن ساخته است. اما خوشبختانه بعضی از نویسندگان ایرانی اصول اسناد یا محتوای آن را در ضمن آثار خود گنجانده­اندیکی از            یکی از گونه­های اصلی این اسناد و مکاتبات پیشینیان نامه­ها هستند. نامه­های باقیمانده از ادوار گوناگون‏ تاریخی، از انواع مهم نثر فارسی به شمار می­آیند و در مطالعات گوناگون ادبیات، زبان­شناسی، تاریخ، جامعه­شناسی، مردم­شناسی و غیره حائز اهمیت و بایسته و شایسته ی مطالعه‏ و تحقیق است. برخی از این نامه‏ها که خوشبختانه‏ از توفان حوادث روزگار درامان مانده، اسناد و شواهد معتبری هستند که توانایی و ذوق نویسندگان و ادیبان نامداری که در طول تاریخ ادبیات کشورمان از شهرت و آوازه‏ای بلند برخوردار بوده و هستند را نشان می­دهند. از این رو این نامه­ها از نظر ادبی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی، ارزش و اهمیت بسزایی دارند، و پرداختن به آنها در حیطۀ پژوهشهای ادبی و جز آن ضروری می‏نماید. در واقع « با مطالعه و بررسی دقیق آنها به نکات و دقایق‏ دستوری، لغوی، چگونگی استعمال صنایع ادبی و سایر ویژگیهای سبک‏شناسی می‏توان دست یافت و از اسلوب بیان در ترسّل و شیوه­ی نگارش مکاتبات‏ رسمی دیوانی که در دربارها رایج بوده، و همچنین‏ از سبک نگارش نامه‏های خصوصی ( اخوانیات) می‏توان آگاه شد و در بررسی سیر تطور و تحول نثر فارسی طی قرون و اعصار متمادی، اطلاعات ذی‏ قیمتی از این متون کسب کرد» ( مردانی، فیروز، ترسّل و نامه­نگاری در ادب فارسی، ص 37اگرچه امروزه ظهور فناوری­های جدید، امر مکاتبات بین افراد را محدود کرده است اما در گذشته­های نه چندان دور و در عهد قاجار، نامه‏نگاری یکی‏ از عوامل مهم در تداوم ارتباطات رسمی و دوستانه تلقی می‏گردید. در این دوران به دلیل کمبود وسایل ارتباط جمعی از یک سو و گسترش سطح عمومی سواد از سوی دیگر باعث شده است تا امورات‏ و احوالات افرادی از طبقات مختلف ( شاهان و شاهزادگان، طلاب و روحانیون، تحصیلکرده­های روشنفکر، شاعران و نویسندگان و حتی مردم عامی) مطرح، بلکه بسیاری از مسائل روز در نامه‏ها بیان می‏گردید که در مکاتبات رسمی و اداری به دلیل‏ مسائل امنیتی و سری، کم‏تر به آن پرداخته می‏شد. این پژوهش در تلاش است تا با شناسایی نوع  نگارش، اصطلاحات و تعابیر ادبی به‏ کار رفته و اندیشه و مضامین انواع نامه­های برجای مانده از عهد قاجار، نقش و جایگاه نامه و نامه نگاری در رشد نثر فارسی را مشخص سازدبا        با بررسی اسناد و نامه­های باقیمانده در کتابخانه­ها و موزه­ها که بسیاری از آنها در مطبوعات و مجلات باز نشر یافته­اند با حجم انبوهی از نامه­های دورۀ قاجاریه مواجه می­شویم، برخی از این نامه­ها ، نامه­هایی است که بین شاهان و وزرا مبادله می­شده است ( مانند نامه­های قائم­مقام فراهانی و امیرکبیر به شاهان قاجار)، برخی دیگر نامه­هایی است که بین شاهان و روحانیت مبادله شده است ( مانند نامه­های میرزای قمی به شاهان قاجار) برخی از نامه­ها به مقصدهایی بیرون از ایران فرستاده شده­اند یا از مقاصدی از بیرون ایران دریافت شده­اند ( مانند نامه­های مبادله شده بین ناپلئون و شاهان قاجار) و بالاخره برخی از دیگر نامه­ها که در بین افراد تحصیلکرده عادی مبادله شده است و حاوی مضامین عاشقانه­­ و… است.

در مورد شاعر بلند آوازة قرن ششم كه چون اختری درخشان در آسمان ادب می‌درخشد؛ اطلاع دقیقی در دست نیست. نه استادان او، نه معاصرانش و نه سلسله ی مشایخ او در تصوف ؛ هیچ كدام به قطع روشن نیست. در باب زندگی او ؛هر چه گفته شده؛ غالباً احتمال و افسانه است و شاید همین پوشیده ماندن در ابرابهام، شخصیت او را سحر آمیز و جذاب تر كرده است. به هر حال اطلاعات مورخان از زندگی نامة سنایی؛ شاعر پیش از او و مولانا ؛ شاعر پس از او ؛ بسیار بیشتر از خود عطار است.

 

می دانیم كه او شاعری عارف مسلك است؛ البته خانه نشین نیست و در میان مردم و ضمن اشتغال به طبابت و عطاری و آشنا شدن با‌‌آلام روحی و جسمی آنها به سیر و سلوك مشغول بوده است. پس از آنكه در سراسر عمرش شاهد مصایب گوناگون طببیعی از جمله سیل، قحطی و زلزله بود. روح زخم خورده‌ی خود و هم نوعان تیره روزش را با حكایاتی به ظاهر مفرّح و خنده‌آور و در باطن چون زهری كارگر، تشفی بخشد. پس به جمع‌آوری اقوال و حكایات از افواه مردم و آثار پیشنیان پرداخت و ضمن گنجاندن افكار و دغدغه‌های ذهن نا آرامش در آن ؛دوباره آن را  به مردم  باز گردانید. جهت حفظ امنیت جانش ؛ از ذكر انتقادات كوبنده نسبت به عدالت الهی، حاكمیت زمانه، رسوایی‌های

 اخلاقی مردمان زمانش ؛ خودداری كرد و همه را از زبان شخصیت محبوبش« دیوانه» نقل كرد.

 

البته سنایی قبل از او ؛ حكایت عامیانه را در اشعارش به كاربرد ولی چندان به قالب حكایت ؛ نپرداخت و  آن را با زبانی گیرا بیان نكرد، بیشتر برایش ؛ نتیجه‌ای كه از حكایت می‌گرفت ؛ اهمیت داشت كه آن را با ابیات طولانی‌تر بپروراند. حال آنكه عطار، حكایت را بسیار جذاب و شیرین مطرح كرد و در آن به نحو احسن به شخصیت‌پردازی پرداخت و از شیوه های گوناگون؛ جهت ایجاد طنز بهره برد و سعی كرد مفاهیم والای ذهنی اش را در قالب همین داستان‌ها بگنجاند و كمتر پس از اتمام داستان؛ به شرح و تفسیر