وبلاگ

آموزش امری است که از روزهای آغازین حضور بشر در عرصه هستی وجود داشته و در اشکال مختلف به اجرا در آمده و تأثیرات خود را نیز در عرصه های مختلف در ارتقاء کارآمدی، بهره وری و توانمندسازی منابع انسانی نشان داده است.

آموزش در حقیقت خود مدیریت است و بدون آموزش كاركنان، پایه های مدیریت متزلزل و سست می شود بسیاری از فعالیت ها اقتصادی، اجتماعی بشری امروزه در غالب سازمان ها و نهادها صورت می گیرد. سازمان ها، ساز و کار یا وسیله تحقق هدف های جامعه محسوب می شوند. سازمان ها در واقع به منزله تدابیر و وسایلی هستند که برای رفع نیازهای اساسی جامعه شکل گرفته و به فعالیت می پردازند. (سام خانیان، 1384 : 13-11).

با توجه به اهمیت آموزش در مدیریت جامعه و سازمان ها، صاحب نظران از زوایای گوناگون به آموزش و تعریف آن پرداخته اند. سیف آموزش را چنین تعریف می کند. آموزش، تجربه ای است مبتنی بر یادگیری، که به منظور ایجاد تغییرات نسبتا ماندگار در فرد صورت می گیرد تا وی بتواند توانایی خود را برای انجام کار بهبود بخشد (شیمون 1380،3 :248). به عبارت دیگر به هر گونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح ریزی شده ای که هدف آن آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان است، آموزش گویند (سیف، 1379). ارزشیابی آموزشی می تواند ابزار مهمی در بهبود كیفیت برنامه های آموزشی باشد اگر به صورت منسجم بعد از اجرای برنامه آموزشی انجام پذیرد. دست اندركاران برنامه آموزشی احتمال دارد بیشترین استفاده را از ارزشیابی زمانی بكنند كه نقش یك تصمیم گیرنده را بازی می كنند Kirkpatrick,1996)).

طراحان دوره آموزشی نیز تخصص و وقت خود را صرف تدوین برنامه های آموزشی ضمن خدمت می کنند و مایلند ثمره تلاش های خود را مشاهده کنند (.(Nikols,2000:19

به طورکلی ضرورت تعیین اثربخشی برنامه های آموزشی عبارتند از عوامل متعدد دیگری که در اثربخشی آموزش دخیل هستند. اما به نظر می رسد یکی از مهمترین عوامل مؤثر در این زمینه نیازسنجی(فاصله آنچه هست و آنچه باید باشد)صحیح و متناسب آموزشی است(عباس زادگان و ترك زاده،1379). گلدستون و رولر ابعاد مختلف اثربخشی فعالیت های آموزشی را مورد بحث و بررسی قرار دادند. آنها درباره چهار عامل موقعیتی بحث كردند: عامل هدف، عامل اجتماع، عامل وظیفه و عامل خود كنترلی‌. این موارد آنچه كه كارآموزان یادگرفته اند را یادآوری می كنند یا حداقل فرصتی برای استفاده از آنچه آنها یادگرفته اند، مهیا می‌كنند(1993 Rouiller, & Goldstein).

نوع آموزش های ارایه شده به سربازان در بخش های عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و … بستگی به هدف كلی جذب سربازان و میزان اعتقاد بخش اجرایی و كارشناسان آن در بهره گیری از منابع انسانی (سرباز) و مدیریت صحیح نیروی انسانی دارد.

وزارت تعاون، رسالت بزرگی در بخش اقتصادی کشور و به اجرا درآمدن اصل 44 قانون اساسی دارد. اما برای انجام این امر مهم، با کمبود نیروی متخصص با ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مواجه است.به همین منظور اقدام به اجرای طرح سربازان تعاون یار نموده تا بتواند این کمبود را جبران کند(رحمانی،1388).

“طرح سربازان تعاون یار” از جمله طرح های مهم و شاخص وزارت تعاون است كه مدت دو سال از اجرای آن می گذرد. این طرح برابر اصل 147 قانون اساسی جمهوری اسلامی و با موافقت فرماندهی معظم كل قوا و با ابلاغ دستورالعمل اجرایی توسط ستاد كل نیروی مسلح كشور از اواخر سال 1387 توسط وزارت تعاون به اجرا در می آید. ‌هدف از اجرای “طرح سربازان تعاون یار” استفاده مطلوب از توان علمی و تخصصی فارغ التحصیلان دانشگاهی در طول خدمت سربازی ،برای انجام فعالیت های آموزشی،‌ ترویجی، اجرایی، نظارتی و پ‍ژوهشی بخش تعاون در مناطق نیازمند و محروم کشور عنوان شده است. که اولین دوره مشمولین ‌طرح سربازان تعاون یار آن در اردیبهشت ماه 1388 انجام شد و تا زمان تهیه پروپوزال سالانه 500 نفر سرباز در قالب این طرح جذب و پس از آموزش نظامی و آموزش تخصصی ((پیش از خدمت)) به حوزه های مختلف وزارت تعاون در سطح استان ها و شهرستان ها اعزام و مشغول خدمت شده اند.( لازم به ذكر است كه این طرح همچنان ادامه دارد )

از آنجایی که مشمولین ‌طرح سربازان تعاون یار با هر رشته و گرایشی تحصیلی پس از طی دوره آموزش نظامی و قبل از آغاز خدمت در وزارت تعاون در دوره های آموزشی بدو خدمت تحت عنوان    دوره های تخصصی شرکت می کنند تا نسبت به اهداف، وظایف و چگونگی انجام فعالیت های آشنا شوند. با توجه به این که هر فعالیت آموزشی با این هدف برنامه ریزی و اجرا می شود، که در فراگیران تأثیرگذاری لازم و مورد نظر را داشته باشد، و برای شناخت میزان تأثیر یا اثر گذاری فرایند آموزش از جنبه های گوناگون ارزیابی ها و ارزشیابی هایی طراحی و به اجرا در می آید، تا ضمن شناخت نقاط ضعف و نارسائی های مرتبط با فرایند آموزش نسبت به اصلاحات و بازنگری های لازم مبادرت کرده و از این راه به تأثیرگذاری آموزش کمک نمود. بر این اساس و با توجه به اینکه تا كنون اثربخشی دوره های پیش از خدمت مشمولین طرح سربازان تعاون یار مشخص نگردیده و نقاط ضعف و نارسائی های آموزش پیش از خدمت مشمولین طرح سربازان تعاون یار معلوم نیست تحقیق حاضر به دنبال آن است که با بررسی مؤلفه های مختلف فرایند آموزش پیش از خدمت سربازان تعاون یار، میزان اثربخشی آن را مشخص نماید. به عبارت دیگر مسأله اصلی این تحقیق عبارت است از اینکه آموزش پیش از خدمت سربازان تعاون یار تا چه اندازه با صلاحیت های مورد نیاز  شغلی آنان در طی مدت خدمت سربازی تناسب و همخوانی دارد؟ تا چه اندازه دوره های آموزشی سربازان تعاون یار در ایجاد صلاحیت های حرفه ای آنان اثربخش بوده است.

1.1-پیوند کلیه

پیوند کلیه به عنوان درمان انتخابی برای بیماران با مرحله نهایی بیماری کلیوی[1] (ESRD) که از عوامل مختلف ناشی می­شود، تبدیل شده است. ESRD نشانه ای برای پیوند کلیه است که در آن میزان فیلتراسیون گلومرولی کلیه به کمتر از ml/min 15 می­رسد­. پیامد های پیوند در طول سال­های اخیر به طور قابل توجهی بهبود یافته است. (Sayegh MH et al, 2004, Keith DS et al,2005)

پیوند کلیه یک انسان به انسان دیگر بنام Renal allograft نامیده می­شود که دهنده­ی کلیه، انسان زنده (خویشاوند، غیر خویشاوند) یا جسد (عمومأ دچار مرگ مغزی) می­باشد. (Phadke G et al, 2011) تا سال 1389 جمعیت بیماران دچار نارسایی کلیه در ایران 320 هزار نفر بوده است که 49% این بیماران از روش درمانی پیوند کلیه، 48% از روش دیالیز خونی و 3% از روش دیالیز صفاقی استفاده می­کردند. (Zwieble William J et al, 2000)

برای پیشگیری و درمان پس زدگی عضو پیوندی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می­شود. این داروها انواع متنوعی دارند که هر کدام با مکانیسم جداگانه­ای باعث سرکوب سیستم ایمنی می­شوند و با توجه به شرایط بیمار معمولا یک ترکیب سه دارویی یا دو دارویی برای بیمار تجویز می­شود، معمول­ترین داروهایی که استفاده می­شود شامل: ساندیمون، سل سپت، پردنیزولون و اف کا می­باشد. به دلیل استفاده از این داروها گیرندگان پیوند کلیه در معرض ابتلا به عفونت و برخی از بدخیمی­ها می­باشند، علاوه بر موارد ذکر شده ممکن

 است بافت پیوندی دچار پس­زدگی شود برای پیشگیری از عوارض مطرح شده، قبل از پیوند آزمایشات کامل فیزیکی برای تشخیص و درمان مواردی که می­تواند پس از عمل پیوند باعث بروز مشکلاتی در بیمار شود، انجام می­گیرد. تعیین نوع بافت، گروه خون و آنتی بادی، برای تعیین هماهنگی بین بافت و سلول­های دهنده و گیرنده ضروری است. گیرنده پیوند در زمان پیوند نباید هیچ گونه عفونتی داشته باشد، زیرا پس از عمل به دلیل استفاده از دارو های سرکوب ایمنی در معرض خطر عفونت قرار دارد. (Cornell et al,2008) علم پیوند کلیه در نیم قرن گذشته به طور قابل توجهی پیشرفت کرده است که عمدتأ به دلیل درک بهتر سیستم ایمنی بدن در رد پیوند و مدیریت بهتر سرکوب سیستم ایمنی می­باشد.

(Morris PJ, 2004, Sayegh MH et al, 2004)

تهدید ایمنولوژیک پیوند کلیه قبل از پیوند شروع می­شود و ناشی از اثرات سیستمیک مرگ مغزی دهنده یا ایسکمی- ریپرفیوژن حین عمل می­باشد. ایسکمی به دنبال ریپرفیوژن بیان آنتی ژن­های HLA[2] را بالا می­برد و باعث به راه افتادن آبشاری از کموکاین­ها، سیتوکین­های پیش التهابی و مولکول­های چسبنده در پیوند می­شود. این افزایش آنتی ژن­های HLA، پاسخ ایمنی و نفوذ سلولی پیوند را تشدید می­کند و هر دو این پاسخ­ها خطر رد پیوند را افزایش
می­دهد. (Briscoe DM et al, 1998, Kim IK et al, 2008)

اولین پیوند کلیه در 17 ژوئن سال 1950 در Ruth Tucker، بر روی یک زن 44 ساله مبتلا  به بیماری پلی- کیستیک کلیه انجام گرفت. کلیه اهدا شده 10 ماه بعد از پیوند رد شد به دلیل اینکه هیچ داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی در آن زمان در دسترس نبود. اولین پیوند موفقیت آمیز کلیه، در سال 1954 در بوستون و پاریس در بیمارستان بریگهام توسط جوزف موری و همکارانش بر روی دو قلو های همسان (رونالد و ریچارد) انجام گرفت. (Petechuk D, 2006) اولین پیوند کلیه در ایران در سال 1346 شمسی در شیراز انجام شد.

( Wishart DS, 2008, Ghods AJ, 2002)

[1] End Stage Renal Disease

[2] Human Leukocyte Antigene

1-1 کبد

کبد یکی از پرکارترین اعضای بدن است که بسیاری از فعالیت های حیاتی در آن انجام می شود یکی از کارهای مهم آن سم زدایی است. در سم زدایی، کبد مواد نامحلول را به مواد بی خطر و محلول در آب تبدیل و به ادرار یا صفرا منتقل می کند ((Liska et al, 1998.

سم زدایی شامل دو مرحله است:

در مرحله اول خانواده سیتوکروم P450 نقش بسیار مهمی را بازی می کنند که اولین دفاع آنزیمی در برابر ترکیبات خارجی است. این آنزیم ها با استفاده از اکسیژن و کوفاکتور NADPH، گروه فعالی مثل OH را به مواد اضافه کرده و باعث تولید مواد قطبی می شوند که امکان دارد از حالت اولیه خود بسیار خطرناک تر باشند. اگر این مولکول ها توسط مرحله دوم خنثی نشوند امکان دارد به پروتئین ها, DNA یا RNA سلول ها آسیب بزنند. در این مرحله رادیکال های آزاد نیز تشکیل می شوندLiska et al, 1998)  ( Vermeulen NPE et al, 1994,.

مطالعات بسیاری رابطه بین فاصله زمانی بین این دو فاز با ابتلا به بیماری هایی مثل سرطان را بررسی کرده اند  .(Meyer UA et al,

 1990)اگر فاصله زمانی این دو فاز زیاد باشد یا آنزیم های فاز دو به علت افزایش بیش از حد مواد اشباع باشند صدمات جبران ناپذیری به کبد وارد می شود ((Liska D et al, 1998.

در مرحله دوم سلول های کبد موادی مانند گلوتاتیون، سولفور و اسید آمینه را به مواد حاصل از مرحله یک اضافه و باعث افزایش حلالیت آنها در آب یا صفرا می شوند .گلوتاتیون از موادی است که باعث خنثی شدن رادیکال های آزاد و مواد حاصل از مرحله یک می شود و حضور آن برای بدن ضروری است. اگر متابولیت های حاصل مرحله یک به حدی زیاد باشند که مقدار گلوتاتیون ها برای خنثی سازی آنها کافی نباشد، کبد آسیب می بیند. از آنزیم های مهم این فاز گلوتاتیون s- ترانسفرازها هستند که اتصال گلوتاتیون به محصول مرحله یک را کاتالیز می کنند (Liska (et al, 1998.

آسیب به کبد گاهی باعث از دست رفتن بافت کبد می شود. بیماری های متفاوتی مانند سیروز، هپاتیت و … می تواند باعث این امر شود. سیروز  به التهاب شدید کبد می گویند و از نظر پاتولوژی مشخصات معینی دارد که از دلایل عمده آن می توان به الکلیسم و بیماری هپاتیت C اشاره کرد. درمان در موارد پیشرفته بیماری های کبدی با پیوند کبد است.(Mazzeferro V et al, 1996) زمانی که به هر دلیلی عملکرد کبد دچار اختلال شود و این اختلال برگشت پذیر نباشد پیوند کبد مطرح می شود. از مهمترین چالش های پیش روی پیوند کبد رد پیوند است که باعث کاهش موفقیت در این روش درمانی می شود.

ایران همانند بسیاری ازکشورهای دنیا بعد از جنگ جهانی دوم، مراحل انتقال جمعیتی را با کاهش اساسی و مستمر مرگ و میر آغاز کرد. در فاصله­ی سال­های 1330 تا 1360، ایران با رشد جمعیت بی­سابقه و شتابان مواجه بود. به طوری که میانگین رشد سالانه­ی جمعیت در این چهار دهه، به رقمی حدود 3 درصد رسید. رشد سالانه­ی 3 درصد سبب شد جمعیت ایران از رقمی کمتر از 19 میلیون نفر در سال 1335 به رقمی نزدیک به 50 میلیون نفر در سال 1365 برسد و در سال 1390 به حدود 75 میلیون نفر افزایش یابد. پیشرفت بهداشت و گسترش آن و به تبع آن کاهش میزان­های مرگ و میر، به ویژه مرگ و میر نوزادان و اطفال، نقشی اساسی و تعیین کننده در شتاب رشد جمعیت ایران داشته است (مشفق و همکاران، 1391).

روند رشد جمعیت ایران از گذشته تا به حال نشان می­دهد که متوسط میزان رشد سالانه­ی جمعیت در دهه­ی 1345- 1335 برابر با 1/3 درصد در سال بوده است، لیکن در دهه­ی پس از آن یعنی در فاصله­ی سال­های 1355-1345 با کاهش رو­برو شد و به میزان رشد جمعیت 71/2 درصد در سال رسید. در دهه­ی 1365- 1355 به سبب تحولات سیاسی- اجتماعی این دهه، میزان رشد جمعیت کشور به 9/3 درصد در سال افزایش یافت (مشفق و حسینی، 1391).

بدون شک، باروری یکی از مهم­ترین مؤلفه­های تحولات جمعیتی در هر کشور است و از این­رو، سیاست­های جمعیتی در دنیا به طور عمده حول محور کاهش یا افزایش باروری اعمال می­شود (عباسی شوازی و حسینی چاوشی، 1390).

پس از انجام سرشماری 1365 و وقوف به جمعیت 50 میلیونی کشور و از آن مهم­تر وقوف به روند بی­سابقه­ی رشد شتابان جمعیت، دولت و دستگاه­های برنامه­ریزی، لزوم اتخاذ سیاست­هایی در جهت تعدیل میزان رشد جمعیت از طریق تشویق و ترغیب برنامه­های تنظیم خانواده و کاهش سطح زاد­ و ولد را اجتناب­ناپذیر دانستند؛ به طوری که از سال 1367، این سیاست­ها در متن اولین برنامه­ی توسعه­ی اقتصادی و اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی قرار گرفت (امانی،­1380). خانواده‌ها و زوجین نیز به دلیل آشنایی قبلی با برنامه‌های تنظیم خانواده، توجه به بهداشت و آموزش فرزندان و به طور كلی توسعه­خواهی و توجه به كیفیت زندگی، از برنامه‌های تنظیم خانواده و تحدید موالید استقبال كردند.

بدین ترتیب، برنامه­ریزی، مساعدت دولت، آمادگی و استقبال خانواده­ها و زوجین در دهه­ی 1370، سطح باروری را در ایران با سرعتی استثنایی که در سطح بین­المللی کم­سابقه و شاید هم بی­سابقه بود، کاهش داد (کلانتری و همکاران، 1385).

در دهه­ی دوم انقلاب، موفقیت­های چشمگیر برنامه­ی تنظیم خانواده در کشور باعث کاهش نرخ موالید و کنترل جمعیت شد. در این دهه، نرخ رشد جمعیت از 9/3 درصد در دهه­ی 1365- 1355 به 96/1 درصد در دهه­ی 1375- 1365 کاهش یافت و در دهه­ی 1385- 1375 به نرخ رشد 61/1 درصد رسید (مشفق و حسینی، 1391).

یکی از نظریه های قدرتمند یادگیری در روان شناسی تربیتی، نظریۀ شناختی است. بر طبق این نظریه، یادگیری انسان از فرآیندهای درونی تأثیر می پذیرد. اصول روان شناسی شناختی بر این مبنا شکل گرفته اند که افراد چگونه اطلاعات را کسب و پردازش می کنند و آن ها را به کار می گیرند. نظریۀ یادگیری شناختی بر مشخص سازی ساختارها، فرآیندها و بازنمایی های شناختی تمرکز دارد که آموزش و یادگیری را تسهیل می بخشند (اسمیت و راگان[1]، 2005). نظریه پردازان شناختی معتقدند که فرآیندهای ذهنی یادگیرنده، عامل اصلی در توضیح یادگیری هستند. طریقه ای که یادگیرنده به واسطۀ آن، اطلاعات را مورد پردازش قرار داده، به کار می برد و می تواند اندیشه ها و ساختارهای ذهنی درونی وی را تغییر دهد. یکی از اندیشه های اصلی نظریۀ شناختی، نظریۀ خبر پردازی یا پردازش اطلاعات است. این نظریه به وجود سه نوع حافظۀ حسی[2]، فعال یا کوتاه مدت[3] و بلند مدت[4] در نظام شناختی انسان اشاره دارد (بیابانگرد، 1390).

از جمله مباحثی که در روان شناسی تربیتی بر اساس دیدگاه خبرپردازی برای حمایت از فرآیند پردازش داده ها در حافظه فعال ایجاد گردیده است، نظریه بار شناختی[5] می باشد. در واقع تلاش اصلی طراحان آموزشی باید طراحی درس ها به طریقی باشد که با فرآیند های یادگیری انسان سازگار باشد. استفاده از نظریه بار شناختی، نمونه ای از این تلاش در طراحی آموزشیاست.

مفهوم بار شناختی برای اولین بار در سال های 1950 ارائه گردید و بر این فرض استوار است که کانال های ارتباطی ظرفیت محدودی را برای ارسال اطلاعات دارند. این نظریه می گوید که ظرفیت شناختی انسان از محدودیت برخوردار است. ما در آن واحد، می توانیم تعداد محدودی از واحد های اطلاعاتی را پردازش نماییم.

اصطلاح بار شناختی، به میزان باری که در هنگام پردازش اطلاعات بر روی حافظه فعال یا کوتاه مدت وارد می آید، تا بتواند آن اطلاعات را برای جای دهی در حافظه درازمدت رمزگذاری کند، اشاره دارد. این تلاش ذهنی برای پردازش اطلاعات را بار شناختی می نامیم (کالیوگا[6]، 1391). نظریه بار شناختی صریحاً بعنوان یک نظریه از طراحی آموزشی بر پایه دانش ما از معماری شناختی[7] انسان توسعه داده شده است.

نظریه بار شناختی شامل جنبه هایی از معماری شناختی انسان است که به آموزش، به همراه نتایج آموزشی که از معماری شناختی ناشی می شود، مربوط هستند. تأکید و هدف نهایی این نظریه، این است که بتوانیم از دانش خود در زمینۀ شناخت انسان، برای تهیۀ اصول طراحی آموزشی بهره ببریم (سوئلر و دیگران[8]، 1998).

در نظریه بار شناختی، در ابتدا دو منبع مستقل مؤثر بر ظرفیت حافظه ی فعال معرفی شدند؛ 1- بار شناختی درونی[9]، که بر اساس پیچیدگی ذهنی مواد آموزشی مورد یادگیری مشخص می شود (کالیوگا، 1391). بار درونی به عنوان اولین نوع بار شناختی به وسیلۀ کنش پذیری عناصر محتوا مشخص می شود. به عنوان طراح هیچ کنترلی بر کنش پذیری نداریم. اگر بین عناصر، سطح بالایی از کنش پذیری وجود داشته باشد، در آن صورت بار شناختی درونی بالا خواهد بود. اما اگر کنش پذیری سطح پایینی داشته باشد، بار شناختی درونی کم خواهد بود (موریسون و دیگران[10]، 1387). 2- بار شناختی بیرونی[11]، که بر اساس شکل آموزش، می تواند به صور گوناگون (آموزش های نوشتاری، نمایش عملی و غیره)، و انجام فعالیت های مختلف (حل مسأله، مطالعۀ مثال های عملی و غیره) از سوی یادگیرندگان باشد، معین می گردد (کالیوگا، 1391). بار شناختی بیرونی، هنگام طراحی یا آرایش مواد آموزشی عرضه می شود. با کاربرد دقیق طراحی آموزشی و عناصر طراحی پیام می توانیم بار شناختی بیرونی بر یادگیرنده را کنترل کنیم. بنابراین، بار شناختی بیرونی به نحوۀ ارائه آموزش مربوط می شود.

[1]- smit & Ragan

2- Sensory Memory

3- Short-Term Memory (STM) or Working Memory

4 – Long-Term Memory  (LTM)

5- cognitive Load Theory (CLT)

1- kalyuga

2- Cognitive architectures

3-sweller & et. al

4- Intrinsic cognitive load

5-Morrison & et. al

6- Extraneous cognitive load

7-Multimedia