……………………………………………………………………………………………………………………………………….1
- تعریف مسأله و بیان سؤالهای اصلی تحقیق……………………………………………………………………….2
1-1. پرسشهای اصلی………………………………………………………………………………………………………………2
- فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………………………………..3
- ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..4
- هدفها و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق………………………………………………………………..4
فصل اول ( کلیات )………………………………………………………………………………………………………………….5
شرایط اجتماعی ، سیاسی ، و فرهنگی دوران دو شاعر…………………………………………………………..6
- دوران انقلاب مشروطه…………………………………………………………………………………………………………6
1-1. نگاهی به عوامل دخیل در پیروزی انقلاب مشروطه………………………………………………………7
1-2. برجسته ترین ویژگیهای و مؤلفهای ساختاری شعرهای سیاسی اجتماعی مشروطه…….8
- مشروطه تا سقوط رضاخان ………………………………………………………………………………………………..8
- به حکومت رسیدن محمدرضا پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332 ………………………………..9
3-1.رخدادهای ادبی وفرهنگی این دوره(به حکومت رسیدن محمدرضاپهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332)9
- کودتا 28مرداد تا انقلاب اسلامی در 1357…………………………………………………………………….10
4-1. رخدادهای ادبی – فرهنگی این دوره (کودتا 32 مرداد تا انقلاب 1357)………………….11
- انقلاب 1357 تا پایان جنگ تحمیلی میان ایران و عراق ………………………………………………11
5-1. برخی وقایع مهم در این دوره (انقلاب 1357 تا پایان جنگ تحمیلی)………………………12
- دوران سازندگی پس از جنگ تحمیلی……………………………………………………………………………12
6-1. دو شاخة مجزا در فضای پس از جنگ…………………………………………………………………………13
فصل دوم ( ژاله قائم مقامی)…………………………………………………………………………………………………15
مختصری از زندگی نامة ژاله قائم مقامی………………………………………………………………………………16
- توجه به ائمه اطهار……………………………………………………………………………………………………………17
- عشق………………………………………………………………………………………………………………………………….19
- محبت به فرزندان……………………………………………………………………………………………………………..22
- تحصیل و تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………………..24
- انتقاد از شرایط زنان………………………………………………………………………………………………………….25
-
-
- سخن گفتن با اشیاء بی زبان……………………………………………………………………………………………28
- مرگ عزیزان……………………………………………………………………………………………………………………..32
- چند زنی……………………………………………………………………………………………………………………………38
- طلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………36
- آزادی خواهی و پیگیری حقوق زنان……………………………………………………………………………..38
- انتقاد از بخت و اقبال……………………………………………………………………………………………………..41
- مرد………………………………………………………………………………………………………………………………….44
- زن…………………………………………………………………………………………………………………………………..47
- ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………………..51
فصل سوم (سیمین بهبهانی)………………………………………………………………………………………………..54
مختصری از زندگی نامة سیمین بهبهانی……………………………………………………………………………..55
- توجه به ائمه اطهار……………………………………………………………………………………………………………56
- عشق………………………………………………………………………………………………………………………………….59
- محبت به فرزندان……………………………………………………………………………………………………………..62
- تحصیل و تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………………..64
- انتقاد از شرایط زنان………………………………………………………………………………………………………….66
- سخن گفتن با اشیاء بی زبان……………………………………………………………………………………………69
- مرگ عزیزان……………………………………………………………………………………………………………………..73
- چند زنی……………………………………………………………………………………………………………………………77
- طلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………79
- آزادی خواهی و پیگیری حقوق زنان……………………………………………………………………………..81
- انتقاد از بخت و اقبال……………………………………………………………………………………………………..84
- مرد………………………………………………………………………………………………………………………………….86
- زن…………………………………………………………………………………………………………………………………..90
- ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………………..93
- موضوعات دیگر………………………………………………………………………………………………………………95
فصل چهارم ( تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر)…………………………………………………………………97
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع توجه به ائمه اطهار……………………………………..98
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع عشق…………………………………………………………..99
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع محبت به فرزندان…………………………………….101
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع تحصیل وتعلیم و تربیت…………………………..103
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع انتقاد از شرایط زنان………………………………..105
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع سخن گفتن با اشیاءبی زبان…………………….107
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع مرگ عزیزان…………………………………………….110
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع چند زنی…………………………………………………..112
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع طلاق………………………………………………………..113
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع آزادی خواهی وپی گیری حقوق زنان…..115
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع انتقاد از بخت و اقبال…………………………….117
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع مرد…………………………………………………………118
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع زن………………………………………………………….120
- تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع ازدواج…………………………………………………….123
- مقایسه ی دو شاعر به لحاظ گستردگی موضوع…………………………………………………………125
فصل پنجم (نتایج )…………………………………………………………………………………………………………….126
نتایج این تألیف ………………………………………………………………………………………………………………….127
کتابنامه……………………………………………………………………………………………………………………………….130
در مورد نثر و انواع آن تعریفها و توضیحات زیادی در کتب مختلف سبک شناسی و نثر فارسی ارائه شده است. «نثر فارسی در مجموع شامل کلیه آثار منثوری است که از قرن چهارم تا دوران معاصر در زبان فارسی نوشته شده است» (روزبه،11:1384). این آثار منثور شامل قصه، داستان، رمان، داستان کوتاه و بلند … میشود که در جریان تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به نثر معاصر رسیده است. تجربه و آثار موجود در زبانهای مختلف بیانگر این موضوع است که در میان ملل و اقوام مختلف دوره کودکی نثر همزمان با دوره رسایی و بلوغ شعر است. یعنی آن زمان که شعر به اوج خود رسیده، نثر وارد دوره کودکی خود شده است. با همین شروع دیر هنگام تحولات زیادی را پشت سر گذاشت و به زودی به کمال و بلوغ رسید(ر.ک.صبور،37:1384).
نثر فارسی از آغاز تا امروز از لحاظ سبک و محتوا تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است. نثر امروز حاصل تغییر و تحولات چهاردوره نثر است. دوره اول که نثر فارسی روان و ساده بود مثل تاریخ سیستان. دوره ی دوم نثر، نفوذ نثر عربی در فارسی و جملات طولانی و استشهاد به آیات قرآنی نثر را به سوی پیچیدگی کشاند همچون تاریخ بیهقی. در دوره سوم به دلیل تاثیرپذیری از زبان عربی ورود صنایع و تکلفات لفظی در زبان منجر به نثر فنی میشود. کلیله و دمنه و مقامات حمیدی نمونه نثر مصنوع هستند. در قرن هفتم نثر دو سبک و طریقه را دنبال میکند. سبک گلستان که نثر ساده و مرسل است، نثر فنی و مصنوع مانند تاریخ وصاف، نفثه المصدور. در قرن سیزدهم هجری به تقلید از سبک خراسانی ساده نویسی رواج مییابد و در قرن چهاردهم به واسطه عوامل چندی چون تاسیس دارالفنون و ترجمه و….، تحولی عظیم در نثر به وجود میآید و نثر رویکردی جدید را دنبال میکند (ر.ک.رزمجو،1382؛175).
تاسیس دارالفنون در نخستین سالهای سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به همت و کوشش بزرگ مرد ایران، میرزا تقی خان امیرکبیر بیتردید تنها نقطه روشن و چشم گیر فرهنگی در تاریخ ایران آن روزگار بود. ورود چاپخانه به ایران، آغاز روزنامه نویسی، گسترش کتاب و روزنامه باعث دگرگونی نثر فارسی از جهات شکل و محتوا شد.(ر.ک.صبور،185:1384). نثر در سالهای تولد خود بیشتر در خدمت درباریان بود به همین دلیل از زبان درباری پیروی میکرد. با شروع نهضت مشروطیت و تغییر و تحولات سریعی که بعد از انقلاب مشروطیت افتاد، نثر به زبان مردم نزدیک شد و از لباس فاخر خود بیرون آمد. نوشتن سفرنامه ، انتشار روزنامه و ترجمه کتابهای اروپایی به این تحولات دامن زد و گرایش به ساده نویسی و تغییر محتوا در نثر رواج یافت. نویسندگان مشروطه منشأ تحول و دگرگونی اساسی در ادبیات ایران شدند. نخستین نشانههای تحول نثر را بعد از نثر منشیانه و سفرنامهای باید در ترجمههای دوران قاجار دید. سیاحت نامه ابراهیم بیگ و مسالک المحسنین عبدالرحیم طالبوف، اولین جرقههای رشد داستان نویسی هستند. در این دوران ایرانیان از راه ترجمه با سرچشمههای ادب اروپا و نثر داستانی و مکاتب ادبی آشنا شدند. این آشنایی باعث تأثیر عظیمی بر ادبیات شد. اعزام محصلان به خارج از کشور و ورود چاپخانه توسط عباس میرزا از جمله اقدامات مفیدی بود که در جهت پیشرفت نثر و آشنایی ایرانیان با اروپا در ادبیات این مرز و بوم موثر واقع شد. (ر.ک.مهروز،55:1380).
این پژوهش با عنوان «مقایسه‌ی حبسیّات مسعود سعد و خاقانی شروانی» ضمن بررسی و تحلیل مفاهیم و مضامین مربوط به نوع ادبی حبسیّه در سروده‌های مسعود سعد سلمان و خاقانی شروانی براساس چاپ دیوان مسعود سعد سلمان مصحح دکتر مهدی نوریان و چاپ دیوان خاقانی شروانی مصحّح سید ضیاء الدین سجادی با طرح سؤالات پیشنهادی:
1- چه تفاوت‌های بارز سبکی بین حبسّات مسعود سعد و خاقانی وجود دارد؟
2- اگر بخواهیم برای حبسیّه‌های مسعود سعد از ادبیات جهان نمونه هایی بیاوریم با حبسیّه کدام شاعران شهیر قابل سنجش است؟
3- ضرورت بررسی سبک‌شناسی صور خیال (= سبک‌شناسی بیان) در حبسیّات مسعود و خاقانی چه ضرورتی دارد؟
کوشیده است با فرضیه‌های زیر:
1- حبسیّات مسعود سعد که از شاعران سبک بینابین و عهد سلجوقی که مدّت 18 یا 19 سال از عمر خود را در زندان سو و دهک و قلعه‌ی نای سپری کرده است از حبسیّات خاقانی که تنها اندکی از عمر خود (7 الی 9 ماه) را در زندان سپری کرده است بسیار عاطفی و مؤثر
است.
2- به لحاظ سبک‌شناسی لئواسپیتزر و واژگانی که در حبسیّات دو شاعر مزبور به کار گرفته شده است عنوان شاعر شب برای مسعود و عنوان شاعر صبح برای خاقانی برازنده تر است.
3- لحن مسعود به لحاظ سبک‌شناسی از لحن خاقانی عاطفی، صمیمی و سوزناک است و لحن خاقانی به لحاظ نحوه‌ی اداهای بیان مطنطن و فاضلانه و به لحاظ زیباشناسی و بلاغت شعر فارسی نسبت به اشعار مسعود سر است.
به بررسی حبسیّات (= شعرهای زندان) دو شاعر با توجه به دانش سبک‌شناسی و انواع آن و بر پایه نظریات سبک‌شناسان ایرانی و غیرایرانی مانند، بهار، شمیسا، شفیعی کدکنی، محمد جعفر محجوب و شارل بالی و لئواسپیتزر و ماروزو و … بپردازد. به همین منظور پژوهشگر به مطالعه حبسیّات دو شاعر در دیوان چاپ‌های یاد شده پرداخت. شیوه‌ی کار بدین گونه است که تمامی ابیات حبسیّه را از دیوان دو شاعر که به نحوی جلب توجّه می‌کردند در برگه‌هایی یادداشت کرد و سپس به تبیین عناصر سبک‌شناسی این ابیات پرداختم. و ابیاتی را که به سبک آذربایجانی و ارّانی مربوط بودند نیز تشریح نمودم. نتیجه‌ی بازیافت این تحقیق که هزاران فیش است به ما می‌گوید که به لحاظ مختصات زبانی بین سبک مسعود سعد سلمان و خاقانی شروانی هیچ تفاوتی وجودندارد. امّا به لحاظ مختصات ادبی و فکری تفاوت بارزی بین سبک دو شاعر وجود دارد. که در متن پایان نامه به تفصیل تشریح گردیده است.
:
موسیقی شعر از عوامل موثر و مهمی است که به شکل گیری ساختار شعر و تاثیرگذاری آن کمک می کند. شعر اساساً وسیله بیان و آیینه انعکاس احساسات درونی هر شاعر است که ابزار بیان این عواطف و احساسات، موسیقی شعر است و اوحدی برای تبیین عواطف، افکار، اندیشهها و علایق و سلایق خود، از عوامل تاثیر گذاری موسیقی بهره گرفته است.
در این رساله که هرچند گامی است کوچک برای آشنایی هر چه بهتر با عواطف، افکار و سبک اشعار اوحدی؛ کوشش شده است که موسیقی اشعار وی، از لحاظ موسیقی بیرونی، کناری، درونی و معنوی (وزن، قافیه و ردیف و نیز انواع آرایههای لفظی و معنوی) که هر کدام به نوعی در شکل گیری و تاثیرگذاری موسیقی شعر و نایل شدن شاعر به اهداف خود؛ یعنی نفوذ در دلها و تحریک عواطف و احساسات، کمک می کنند؛ مورد بررسی و تبیین قرار گیرد.
در اشعار اوحدی اوزان مختلف و مستعمل عروضی و بهرهگیری از اوزان نادر و اختیارات شاعری قابل توجه است؛ انواع قافیه و ردیف در آن ایفای نقش دارند. در آرایههای لفظی (انواع جناسها، ردالعجز، تکرار و…) گوشنواز میباشد، شگردهای هنری معنوی شاعر، مانند (ایهام، تلمیح، تضاد، مراعات نظیر و…) با هنرمندی در اشعار اوحدی به کار گرفته شدهاند.
پیشگفتار
از عواملی که موجب شد، موضوع موسیقی شعر در دیوان اوحدی، برای این پایان نامه مدنظر قرار گیرد، دلبستگی فراوان به مسائل و مباحث موسیقی شعر به ویژه اشعار اوحدی است، جرقه علاقه به انجام این کار، از دوران کارشناسی و از کلاس عروض و قافیه جناب آقای دکتر صدقی در من ایجاد شد و همواره مترصد فرصتی بودم که در این مورد بیشتر به تحقیق و کاوش بپردازم؛ تا اینکه در دوره کارشناسی ارشد، موضوع پایان نامه، تحت عنوان موسیقی شعر در دیوان اوحدی مراغهای، با راهنمایی استاد گرانقدرم آقای دکتر صدقی و با مشاوره استاد ارجمند، جناب آقای دکتر گلی به گروه زبان و ادبیات فارسی پیشنهاد و از طرف گروه محترم تصویب شد، با علاقه فراوان شروع به کار کردم و برای تحقیق و تدوین آن تا جایی که میسّر بود به منابع متعدد مراجعه نمودم، در طول این مدت پشتیبان و مشوّق من استاد راهنمای گرامیم بودند که با سعهی صدر و گشاده رویی راهنمایی های ارزنده خود را از بنده دریغ نکردند و مرا به ادامه راه دلگرم نمودند.
…………………………………………………………………………………………………………………………………. 1
فصل اول: شرح احوال محمود طیاری ……………………………………………………………………………………. 4
1-1 ) زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5
1-2 ) آثار …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5
1-3 ) ویژگی های هنری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
فصل دوم: جامعه شناسی ادبیات …………………………………………………………………………………………. 10
2-1 ) بخش اول: درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات ………………………………………………………………………………………. 11
2-1-1 ) درآمد ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 11
2-1-2) رابطة جامعه و ادبیات ……………………………………………………………………………………………………………………. 12
2-1-3 ) جامعه شناسی تولید اثر ادبی …………………………………………………………………………………………………………. 15
2-1-4 ) جامعه شناسی محتوای اثر ادبی ……………………………………………………………………………………………………… 16
2-1-5 ) هدف جامعه شناسی ادبیات …………………………………………………………………………………………………………… 17
2-2 )بخش دوم: نقد جامعه شناختی رمان ……………………………………………………………………………………………………… 19
2-2-1)درآمد …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19
ت
2-2-2) زمینه های اجتماعی داستان و رمان …………………………………………………………………………………………………… 19
2-2-2-1) صنعت چاپ ……………………………………………………………………………………………………………………………… 21
2-2-2-2) پیدایش و گسترش مطبوعات ……………………………………………………………………………………………………… 21
2-2-2-3) تأسیس دارالفنون ……………………………………………………………………………………………………………………….. 22
2-2-2-4) ترجمه …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22
2-2-3) لوكاچ و نقد جامعه شناختی رمان ……………………………………………………………………………………………………. 23
2-2-4) گلدمن و نقد جامعه شناختی رمان ……………………………………………………………………………………………………. 25
2-2-5) نظریة بازتاب واقعیت …………………………………………………………………………………………………………………….. 29
2-2-6) جایگاه تیپ و شخصیت در رمان ……………………………………………………………………………………………………… 30
2-3) جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 34
فصل سوم: تلخیص داستان ها …………………………………………………………………………………………….. 36
3-1) بخش اول: مجموعة خانة فلزی ………………………………………………………………………………………………………….. 37
3-1-1) دفتر اول ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 37
3-1-1-1) در پای درخت نارنج …………………………………………………………………………………………………………………… 37
3-1-1-2) چل منبر …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39
3-1-1-3) نقش …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 40
3-1-1-4) شمع های مومی ………………………………………………………………………………………………………………………… 41
3-1-1-5) از هیچ شروع شد ……………………………………………………………………………………………………………………….. 42
3-1-2) دفتر دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 43
3-1-2-1) نیاز ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 43
3-1-2-2) آدم زیادی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 44
3-1-2-3) تصویر ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 45
3-1-2-4) خانة فلزی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 45
3-1-2-5) شاخه های كور ………………………………………………………………………………………………………………………….. 47
3-1-2-6) تهوع …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 47
3-1-2-7) ف نفی می كند ………………………………………………………………………………………………………………………….. 48
3-1-2-8) چپاول ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49
3-1-2-9) سقوط ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49
3-1-2-10) شبانه ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 51
3-2) بخش دوم: مجموعة طرح ها و كلاغ ها …………………………………………………………………………………………………. 51
3-3) بخش سوم: مجموعة كاكا ……………………………………………………………………………………………………………………. 53
3-3-1) كاسبكار ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 54
3-3-2) كاكا ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
3-3-3) كار به خانة ما آمد ………………………………………………………………………………………………………………………….. 55
3-3-4) نگاه به خوشحالی بود ……………………………………………………………………………………………………………………… 56
3-3-5) شب برفی زمستان چهل و دو …………………………………………………………………………………………………………… 57
3-3-6) یك جیپ دولتی در كوه های الموت ………………………………………………………………………………………………… 58
3-3-7) اقرار ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 59
3-4) بخش چهارم: مجموعة صدای شیر ……………………………………………………………………………………………………….. 60
3-5) بخش پنجم: مجموعة آن سال برفی ………………………………………………………………………………………………………. 62
3-5-1) زغال پزان ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 64
3-4-2) هشت و نیم ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 65
3-5-3) پروانه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 66
3-5-5) مینا ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 67
3-5-6) آن سال برفی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 67
3-5-7) پالتو ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 67
3-5-8) كج كلاه خان ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68
3-5-9) رزماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69
3-5-10) باقالی به چند من ………………………………………………………………………………………………………………………….. 69
3-5-11) تخت روان ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 70
3-5-12) شمعدانی ها …………………………………………………………………………………………………………………………………. 70
3-5-13) درختزاران برگ خاطره ریخته ………………………………………………………………………………………………………… 72
3-5-14) باد با ما نیست ……………………………………………………………………………………………………………………………… 72
3-5-15) كلت …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 73
3-5-16) شیروانی در باد ……………………………………………………………………………………………………………………………… 73
3-5-17) پنگوئن ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 74
3-6) بخش ششم: رمان سینما ……………………………………………………………………………………………………………………….. 76
3-7) جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82
فصل چهارم: نقد جامعه شناختی داستان ها ………………………………………………………………………….. 84
4-1) مروری بر نظریات مهم در نقد جتمعه شناختی ادبیات ……………………………………………………………………………… 85
4-1-1 )بخش اول: نقد مجموعة خانة فلزی ………………………………………………………………………………………………… .88
4-1-1-1) نقد داستان چل منبر …………………………………………………………………………………………………………………….. 89
4-1-1-2) نقد داستان شمع های مومی ………………………………………………………………………………………………………….. 91
4-1-1-3) نقد داستان نیاز ……………………………………………………………………………………………………………………………. 93
4-1-1-4) نقد داستان آدم زیادی ………………………………………………………………………………………………………………….. 93
4-1-1-5) نقد داستان خانة فلزی ………………………………………………………………………………………………………………….. 95
4-1-1-6) نقد داستان تهوع ………………………………………………………………………………………………………………………… 95
4-1-1-7) نقد داستان سقوط …………………………………………………………………………………………………………………………96
4-1-2) بخش دوم: نقد مجموعة طرح ها و كلاغ ها ………………………………………………………………………………………… 97
4-1-3) بخش سوم: نقد مجموعة كاكا …………………………………………………………………………………………………………. 104
4-1-3-1) نقد داستان كاسبكار ……………………………………………………………………………………………………………………105
4-1-3-2) نقد داستان كاكا …………………………………………………………………………………………………………………………. 106
4-1-3-3) نقد داستان كار به خانة ما آمد …………………………………………………………………………………………………….. 107
4-1-3-4) نقد داستان نگاه به خوشحالی بود ………………………………………………………………………………………………… 109
4-1-3-5) نقد داستان یك جیپ دولتی در كوه های الموت …………………………………………………………………………… 110
4-1-4) بخش چهارم: نقد مجموعة آن سال برفی ………………………………………………………………………………………….. 111
4-1-4-1) نقد داستان زغال پزان ………………………………………………………………………………………………………………… 111
4-1-4-2) نقد داستان آن سال برفی …………………………………………………………………………………………………………… 113
4-1-4-3) نقد داستان كج كلاه خان ……………………………………………………………………………………………………………. 114
4-1-4-4) نقد داستان رزماری ……………………………………………………………………………………………………………………. 116
4-1-4-5) نقد داستان باد با ما نیست …………………………………………………………………………………………………………… 117
4-1-4-6) نقد داستان كلت ……………………………………………………………………………………………………………………….. 118
4-1-4-7) نقد داستان پنگوئن ها ………………………………………………………………………………………………………………… 119
4-1-5) بخش پنجم: نقد رمانِ رمان سینما ……………………………………………………………………………………………………. 120
4-1-6) جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………… 139
فصل پنجم: نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………….. 140
فهرستمنابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………..145
جدول……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….147
نمودارها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….149
چكیده
هنر و جامعه همواره بر یكدیگر تأثیرات متقابل داشته اند. آثار ادبی (داستان و رمان) از این جهت كه ریشه در اجتماع دارند، پدیده ای اجتماعی محسوب می شوند و بیانگر مسائل اجتماع خود هستند. از سوی دیگر، جنبة واقع گرایانة داستان و رمان در اغلب موارد، سبب شده، این نوع ادبی، آینة اجتماع و بازتاب دهندة مسائل و واقعیت های اجتماع خود باشند.
توصیف پیوندهای جامعه و ادبیات و تبیین نحوة انعكاس واقعیت های اجتماعی در آثار ادبی، هدف جامعه شناسی ادبیات است. لوكاچ و گلدمن، به عنوان بزرگ ترین صاحب نظران عرصة جامعه شناختی ادبیات، رمان را برگردان زندگی اجتماعی و زاییدة جهان نگری نویسنده می داانند. آنها در نظریات خود به بازتاب واقعیت های اجتماعی می پردازند.
این رساله سعی نموده تا با بررسی تحولات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ی عصر نویسنده و جهان نگری او، بیان كند كه ساخت های جامعه و اثر، همواره در پیوند با یكدیگر شكل گرفته اند. از همین رو آن چه در داستان و رمان آمده، بازتابی از واقعیات اجتماعی و آگاهی های جمعی و طبقاتی است. مطالعة هر یك از داستان های طیاری نشان می دهد كه او كم و بیش، مصالح و درونمایة آثار خویش را از بطن اجتماع، تحوّلات اجتماعی و تجربیات زندگی خویش گرفته و با بیان تضادهای جوامع شهری و روستایی، به نقش و تأثیر ساختارها و ریخت های این جوامع پرداخته است.
هدف
مطالعه و تبیین یک اثر ادبی از دیدگاه علم جامعه شناسی با استفاده از مبانی، اصول و روش های تحقیق، مسألة اساسی پژوهش انتقادی در این حوزه است. در این تحلیل و بررسی، پژوهشگر به ادبیات به عنوان نهاد و پدیده ای اجتماعی می نگرد. در نقد جامعه شناختی ادبیات، توجه به خاستگاه فکریِ پدید آورندة اثر حائز اهمیّت است. توجه و دقّت نویسنده به بازتاب عینی واقعیات اجتماعی در اثر ادبی از یک طرف و تأثیر ارزش های اجتماعی جامعه و تحوّلات سیاسی بر شکل گیری انگیزه و خواست نویسنده از سوی دیگر، اصلی مهم در تحلیل و نقد جامعه شناختی ادبیات به شمار می رود.
از آن جایی که داستان و رمان بستر مناسبی برای طرح و بیان اندیشه ها و مسائل گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و حتّی عقاید و اندیشه های نویسنده به شمار می آید و مخاطبان و خوانندگان بیشتری را به خود جذب می کند، بدیهی است که توجه و دقت بیشتری را از سوی نویسندگان می طلبد تا بر اساس شناخت دغدغه های جامعه و خواست مخاطب، با ژرف نگری و دقّت بیشتری به تولید یک اثر ادبی بپردازند.
در این پژوهش که به صورت نقد جامعه شناختی صورت می گیرد، سعی می شود به نقد و بررسی داستان های محمود طیاری، از طریق تحلیل ساختار و محتوا و بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی بپردازد. مسألة اساسی دیگری که در این پژوهش، درصدد بررسی و پاسخ گویی به آن هستیم، میزان تأثیر پذیری نویسنده از رویدادها و واقعیت های اجتماعی و نحوة انعکاس آن در آثار داستانی اش است.
به طور کلّی، هدف اصلی این پژوهش این است که در جهت اثبات تعامل و پیوند میان آثار ادبی و جامعه ای که پدید آورندة اثر (نویسنده) را در خود پرورانده است، مطابق رهیافت های اساسی مبتنی بر آراء و نظریات صاحب نظران این عرصه و با رویکردی جامعه شناسانه نتایجی دقیق را حاصل کند.
