وبلاگ

پژوهشی

در طلیعه قرن بیست و یکم، جهان شاهد بلایای عظیمی است که حوادث طبیعی و غیرطبیعی به وجود آورده  است (شایان فر،۱۳۹۱: ۴۴ ) . استقرار فلات ایران بر روی پهنة پر حادثة کره زمین،از جمله،کمربند زلزله آلپ هیمالیا، منطقه کوه زایی، برخورداری از اقلیم گرم و خشک، تنوع توپوگرافی و شرایط طبیعی ناهمگون و  همچنین تغییرات و تحولات اجتماعی و اقتصادی پر شتاب دهه‌های اخیر، نظیر شهرنشینی، دگرگونی در ساختار اقتصادی و تکنولوژیک و قرار گرفتن در دوران گذار اقتصادی، در مجموع شرایطی را به وجود آورده است که وقوع انواع بحران‌های محیطی و انسانی اجتناب‌ناپذیر است.

پراکنش شهرها در نقاط آسیب‌پذیر، عدم رعایت قوانین و ضوابط فنی و مهندسی در دهه‌های گذشته،بافت کهنه و فرسوده اغلب شهرها، وجود ساختمان‌ها و ابنیه های کم دوام و وجود جریان‌های سیلابی در برخی شهرها، از جمله معضلات مهمی است که در صورت وقوع بحران‌هایی نظیر زلزله و سیل، دامنه آن را تشدید نموده و عمق و وسعت فاجعه را مضاعف تر نیز می‌کند(سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، ۱۳۸۵: ۳).

با توجه به تمرکز زیاد جمعیت، فعالیت‌ها و سرمایه‌ها در شهرها و به ویژه کلان‌شهرها با  وقوع یکی از بحران‌های طبیعی و انسانی و بالأخص بحران‌های طبیعی تلفات جانی و مالی زیادی به بار خواهد آمد( آدم پور، ۱۳۸۷: ۴ ) .              

• شهر به عنوان یك ارگانیسم زنده دارای عناصر مختلف از جمله طبیعی و انسانی با عملکردهای متفاوت و در ارتباط متقابل باهم است. تا زمانی كه این عناصر هر یك در راستای وظایف خود عمل كنند، این اکوسیستم زنده به بقا و پویایی خود ادامه می‌دهد.گاهی بر اثر سیر نظام طبیعی یا دخالت‌های بشر ممکن است عملكرد عناصر مختل شده و از شرایط طبیعی و متعادل خارج شوند و شرایطی ر ا به وجود آورند كه ما آ ن ر ا به وقوع حوادث غیرمترقبه اعم از طبیعی و انسانی می‌شناسیم. این حوادث نتیجتاً به ایجاد شرایط بحرانی در منطقه و بروز مشكلات و مختل شدن روند عادی زندگی می‌انجامد(محمود زاده،1385: 5).

• 

•  

 لذا یکی از اساسی‌ترین اقدامات جهت کاهش تلفات ناشی از وقوع بحران‌ها ” مدیریت بحران” است. ساختمان‌های اداری خصوصاً اداراتی که مدیریت، سازمان‌دهی، امور نجات، انبارداری، اسکان و نگهداری آسیب دیدگان را به عهده‌دارند، در اثر آسیب دیدن علاوه براین که خود عملکردشان را به عنوان یک واحد با وظایف تعریف‌شده از دست خواهند داد در واقع نظام مدیریتی شهر نیز آسیب‌دیده و فلج خواهد شد و این خود باعث به تعویق افتادن عملیات عادی‌سازی پس از بحران شده و خسارات را دوچندان خواهد  کرد ( آدم پور، 1387: 4 ) .              

 لذا می‌بایست دارای استانداردهای معماری و شهرسازی باشند تا در مواقع بروز خطرات و حوادث غیرمترقبه احتمال آسیب‌دیدگی آن‌ها کاهش یابد. سازمان‌های مورد مطالعه ازجمله : بهزیستی، هلال‌احمر، کمیته امداد، بسیج، فرمانداری، دادگستری،مراکز بهداشتی درمانی، شهرداری‌ها، مراکز نظامی و انتظامی و آتش‌نشانی، شرکت مخابرات، شرکت آب و فاضلاب، شرکت توزیع برق، شرکت گاز در مواقع بحران به عنوان مراکز فرماندهی و نهادهای مدیریتی و برخی دیگر از مراکز وظایف اطلاع‌رسانی و ارتباط با سازمان‌ها را بر عهده‌دارند.در نتیجه با توجه به عملکرد و وظایف هر سازمان توجه به استانداردهای معماری و شهرسازی، مقاوم‌سازی، بهینه‌سازی و ایمن‌سازی امری مهم و انکارناپذیر است. بنابراین با توجه به نقش کلیدی این سازمان‌ها در مواقع بحران و از سوی دیگر اینکه می‌توانند مأمنی برای آسیب دیدگان و درماندگان باشند باید دارای محیطی امن و مطمئن با ساختاری قوی و مقاومت بالا و آسیب‌پذیری کم باشد تا بتوانند در مواقع وقوع بحران و پس از آن به خوبی ایفای نقش کنند و عملکردهای خوبی از خود نشان بدهند. از طرف دیگر با شناخت میزان آسیب‌پذیری این ساختمان‌ها در زمان وقوع بحران می‌توان تدابیری را جهت کاهش و جلوگیری از وقوع خسارات جانی و مالی در نظر گرفت (یوسفی،۱۳۸۸: ۴).

بحران‌های شهری جزء لاینفک بحث مدیریت شهری است و این موضوع در کلان‌شهرها شکل بسیار پیچیده‌تری به خود می‌گیرد. و به دلیل پیچیدگی سازمان اجتماعی و پیچیدگی‌های ناشی از ساختار فنی کلان‌شهرها بحث مدیریت بحران شهری در کلان‌شهرها متفاوت از شهرهای کوچک‌تر است.و با توجه به کلان‌شهر بودن اصفهان و جمعیت زیاد و روبه رشد این شهر و قرار گرفتن در زون سنندج- سیرجان، وقوع یک زلزله بزرگ یا سایر بلایای طبیعی و انسانی بسیار حائز اهمیت خواهد بود و این امر لزوم توجه و پژوهش بیشتر در مورد  بررسی وضعیت ساختمان‌های سازمان‌های متولی بحران در شهر اصفهان را نشان می‌دهد.

 1-2- اهمیت و ارزش تحقیق

 با توجه به وقوع بحران‌های انسانی و طبیعی متعدد در شهرها و کلان‌شهرهای دنیا به ویژه در جهان  سوم، لازم است که به طور جدی به مدیریت بحران برای کاهش آثار بحران‌ها  و مقابله با اثرات منفی آن‌ها توجه شود.خسارات ناشی از انواع بحران‌ها اغلب بیشتر بخش‌های یک شهر را در بر می‌گیرد ویکی از عناصری که بیشتر آسیب‌پذیر است و دچار خسارت می‌شود ساختمان‌ها است. یکی از ابعاد برنامه‌ریزی و مدیریت بحران به مقاوم‌سازی و بهینه‌سازی ساختمان‌ها می‌پردازد. لذا با توجه به اهمیت ساختمان‌های سازمان‌های  مورد مطالعه که متولیان بحران در شهرها هستند و نقشی کلیدی در بحران‌ها دارند مصون ماندن آن‌ها در برابر خسارت‌های ناشی از بحران‌ها بسیار مهم به نظر می‌رسد در نتیجه باید با رعایت اصول معماری و شهرسازی در ساخت‌وساز آن‌ها طول عمر این ساختمان‌ها را بیشتر و آسیب‌پذیری‌شان را کاهش داد. اهمیت پژوهش حاضر در این است که با برداشت‌های میدانی و فعالیت‌های تحقیقاتی درصدد ارائة پیشنهادات بسیار منطقی در جهت کاهش بحران در شهر اصفهان است.از یافته‌های این پژوهش می‌توان برای ساماندهی و مکان‌یابی صحیح سازمان‌های متولی بحران  و استفاده از مصالح باکیفیت بالا و آسیب‌پذیری کم در ساختمان‌های این سازمان‌ها به منظور کاهش آسیب‌پذیری در هنگام وقوع بحران‌ها بهره برد. لازم به ذکر است که تاکنون در شهر اصفهان مطالعه‌ای در خصوص ارزیابی وضعیت ساختمان‌های سازمان‌های متولی بحران به منظور برنامه‌ریزی و مدیریت بحران صورت نگرفته است.

1-3- اهداف تحقیق

این پژوهش در راستای اهداف زیر تدوین شده است:

– ارزیابی میزان آسیب‌پذیری ساختمان‌های سازمان‌های متولی بحران در شهر اصفهان به هنگام وقوع بحران

-ارائة راهکارهایی جهت کاهش آسیب‌پذیری واحدهای مورد مطالعه در هنگام وقوع بحران

1-4-    فرضیه‌ها و سؤال‌های پژوهش

مهم‌ترین سؤال‌ها وفرضیه های انجام این پژوهش عبارت‌اند از:

1-4-1-  سؤال‌های پژوهش

– نقش ساختمان‌های سازمان‌های متولی بحران در مواقع بروز بحران چیست؟