داستان‌ها و افسانه‌های مختلف بیانگر فرهنگ و تمّدن و آرمانهای مردم هر جامعه می‌باشد. لذا توجّه به این بخش از ادبیات ملل مختلف ضروری است. در این میان گلستان سعدی با ساختار «مقامه» از شاخص‌ترین آثار ادب فارسی است كه به زیبایی بیانگر فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی است. یقیقناً در آثار عربی چنین گنجینه‌هایی با كمّیت و كیفیت متفاوت یافت می‌شود از جمله «مقامات حریری» كه به دلیل شباهت ساختاری با گلستان، چگونگی این ساختارها و عناصر داستانی و تاثیر و تاثر از یكدیگر می‌تواند در خور توجّه باشد.
1-4- هدف تحقیق:
مهمترین اهداف تحقیق به شرح زیر است:
شرح عناصر داستانی در گلستان سعدی
شرح عناصر داستانی در مقامات حریری
بررسی تاثیر و تاثر احتمالی هر یك از دیگری
1-5- ضرورت انجام تحقیق:
یكی از شاهكارهای ادبیّات فارسی گلستان سعدی علیه الرحمه است كه موجب مباهات هر فارسی زبانی است كه سرشار از حكمت و زندگی می‌باشد. برای شناسناندن این اثر به دیگر ملل لازم است از حوزه زبان فارسی فراتر رفته و در این زمینه كارهای تطبیقی صورت گیرد تا این نوع كتب كه از آن تمام مردم است و به عبارتی جهانی هستند، بهتر شناخته شوند و ادبیات تطبیقی از این جنبه بسیار قابل توجّه است و امروزه در دانشگاه‌ها و مراكز علمی مورد توجّه فراوان و در این بین ادبیات فارسی و عربی با توجّه به پیشینه فرهنگی و مشتركات فراوانی كه با یكدیگر دارند اهمیت دو چندانی دارد.
از میان آثار ارزشمند این دو زبان گلستان سعدی و مقامات حریری با توجّه به این كه هر دو ساختار «مقامه» دارند از جنبه عناصر داستانی قابل بررسی بوده تا عناصر داستانی، چگونگی آنها و تاثیر و تاثر از یكدیگر بررسی شده و شناخت تطبیقی از این جنبه بر این دو اثر داشته باشیم.
1-6- استفاده كنندگان از نتایج تحقیق:
علاقه‌مندان، پژوهندگان و دانشجویان ادبیات تطبیقی، ادبیات فارسی و ادبیات عرب.
1-7- سوالها یا فرضیه‌های تحقیق:
آیا امكان دارد عناصر داستانی در گلستان سعدی و مقامات حریری به یكدیگر شباهت داشته باشند؟
عناصر داستانی در گلستان سعدی و مقامات حریری هر یك به چه شكل ارائه شده است؟
فرضیه
به نظر می‌رسد: 1- سعدی در گلستان از عناصر داستانی مقامات حریری تاثیر پذیرفته 2- شباهت زیادی در عناصر داستانی گلستان سعدی با مقامات حریری وجود دارد.
1-8- تعریف مفاهیم مطرح شده در سوالها و فرضیه‌ها:
در پژوهش حاضر جایگاهی ندارد.
1-9- كلید واژگان طرح تحقیق و معادل لاتین آن:
ادبیات تطبیقی (comporative litereature)، عناصر داستانی element story
سعدی (sa’di)، حریری (Hariri)، مقامه (maghameh).
1-10- پیشینه نظری و تجربی:
الف) مبانی نظری (نظریه‌های مربوطه) و چهارچوب نظری انجام پژوهش: در این تحقیق جایگاهی ندارد.
ب) چكیده تحقیقات انجام شده در ایران (حداقل 5 سطر از 5 چكیده) كه مستقیماً به عنوان تحقیق یا به یكی از متغیرهای مربوط است (ترجیحا 5 سال اخیر): در بررسی تطبیقی عناصر داستانی این دو اثر تحقیق مستقلی در ایران یافت نشد.
ج) چكیده تحقیقات انجام شده در خارج از ایران (حداقل 5 سطر از 5 چكیده) كه مستقیماً به عنوان تحقیق یا به یكی از متغیرها مربوط است (ترجیحاً 5 سال اخیر): در بررسی تطبیقی عناصر داستانی این دو اثر تحقیق مستقلی در خارج ایران یافت نشد.
1-11- روش اجرای تحقیق:
الف) نوع تحقیق براساس طرح تحقیق و اهداف تحقیق:
این تحقیق از نوع بینادی می‌باشد.
ب) این متغیرها از لحاظ نوع آنها در تعیین و چگونگی كنترل متغیرهای تحقیق:
در پژوهش حاضر موردی وجود ندارد.
ج) داده‌های مورد نیاز غالباً در زمینه ادبیات تطبیقی و عناصر داستانی است كه این داده‌ها با توجّه به سه بعد زیر جمع‌آوری خواهد شد.
1- شناخت دقیق عناصر داستانی
2- استخراج این عناصر از مقامات حریری
3- بررسی تطبیقی
د) شیوه جمع‌آوری داده‌ها:
اطلاعات به روش كتابخانه‌ای و سندكاوی و همچنین استفاد از مقالات و نشریات جمع‌آوری خواهد شد و سپس به روش فیش‌برداری، مطالب مورد نیاز از درون این منابع به شكل استقراء تام استخراج و در نهایت با توجّه به چارچوب تحقیق به دسته‌بندی آنها پرداخته خواهد شد.
هـ) ابزار تحقیق:
برگه‌های یادداشت
و) تعریف جامعه آماری، برآورد حجم نمونه و روش‌های نمونه‌گیری، با توجّه به سوالها یا فرضیه‌های تحقیق: این مورد در این تحقیق جایگاهی ندارد.
2-1- درآمد
گلستان سعدی علیه الرحمه میراث گران‌بهای این مرد بزرگ برای تمام ملل و مردم دنیاست و بحق که مایه مباهات ما فارسی زبانان است. این کتاب ظریف هشت باب بیشتر ندارد وعاری ازسخنان تکلّف آمیز و مشحون نکات اخلاقی و تربیتی است وکتابی بین جد وهزل، بین قصّه‌نویسی و مقامه پردازی و چنان تلفیق معتدلی به‌وجودآورد است که در هیچ اثری دیگر همانند ندارد.
مقامات حریری نیز یکی از شاهکارهای ادب عربی می‌باشد. اسلوب حریری در کتابش سراپا فصاحت و هنرمندی و ایجاد هیجان در خواننده است و نوشته‌های او اسلوبی شده در دست آیندگان. حریری مشکلات عصر خود را مانند سعدی بیان کرده‌است امّانثر او پر است از تصنّع و تکلّف و سراپا کنایه و مثل و لغز است امّا مقامات او مورد توجّه همه اعراب بود و حتّی جزو کتب درسی به شمار می‌رفته.
زبان فارسی و عربی تأثیر و تأثرات فراوانی بر یکدیگر گذاشتند و ادبیّات تطبیقی شاخه‌ای از دانش است که این اشتراکات و تمایز ها را بررسی و تحلیل می کند.
مقامه ها از انواع فنّ قصص هستند ولی با آنها تفاوت بسیار دارند. و تفاوت در جنبه داستانی است که در مقامات ضعیف است و در پی آنست که غوامض لفظی و ترکیبات عبارات را حل کند و دریابد و هنر و صنعتی راکه در ترکیب عبارات به کار برده بشناسد. گلستان سعدی را ادامه رشته مقامه نویسی دانسته‌اند. سعدی علیه الرحمه مقامه ی خود را به شیوه سهل ممتنع نوشته و مشکل مقامه نویسی را برای زبان فارسی رفع کرده است. علاوه بر اینکه کدیه را اساس مقامه نویسی خود قرار نداده است.
سعدی با نهایت اقتدار، صنعت را مهار کرده و آنها را طوری از نظر پنهان داشته که خواننده آنها را نمی‌بیند و تصور دارد که با نثری مرسل روبه‌روست. صنایع در نظر اوّل به چشم نمی‌آید.
2-2- ویژگی بنیادین داستان‌های کهن و سنّتی
متون کهن فارسی، میراث یادگار و گنجینه ارزشمند روزگار گذشته است، به گونه‌ای که دریایی از حکمت، فرهنگ و دانش را در برابر بازماندگان قرار می‌دهد. نکته‌های نهفته در قلب حکایت‌ها تشنه جانی جستجوگر آن صراط مستقیم را، با نوشیدن جرعه‌ای از این جام فرو می‌نشاند و آنان را به نوشیدن جامی دیگر مشتاق می‌سازد. گذشت روزگار از ارزش این «لؤلؤ مکنون» نکاسته قدر و ارزش آن راافزوده است.
داستان‌پردازی ایرانی دارای پیشینه‌ای طولانی است؛ آن قدر طولانی و آن‌قدر ظریف که گویی داستان‌پردازی هنری ویژه ایرانیان است. ریشه‌های آن را می‌توان پیش از اسلام در میان قصّه گویان گمنام جستجو کرد. این روایات شفاهی کهن در دوره پرشکوه اسلامی، اندک اندک مکتوب شدند. از دوره ساسانیان نیز داستان‌های منثوری به جای مانده است و پس از اسلام نمونه‌های منثور کم نیست، به نظم و نثر درآوردن داستان‌های شفاهی، بیش از هر چیز بیانگر هنر قصّه پردازی و داستان‌نویسی در میان مردم ایران است؛ سنّتی که همگام با طول عمر بشر هزاران سال از تولد آن می‌گذرد.
قدمای ما حتّی تاریخ خود را آمیخته ای از افسانه و واقعیت نوشتند. هنگامی که در تحلیل علل واقعی پدیده‌ای به جایی نمی‌رسیدند، افسانه و جادو را با حقیقت می آمیختند و گویی راه چاره‌ای برای پرداختن داستان پیدا می کردند و این داستان پردازی ها ویژگی هایی داشت:«کمتر داستان سنّتی هست که در آن، خصوصیات برونی و درونی اشخاص و رویدادهای زندگی آنان بدون توجّه به اصل گزینش و کمال گرایی و با دقّت تمام در جزئیات و دقایق،( مگر در راستای مبارزات و برجسته سازی های مرسوم) توصیف شده باشد. به عبارت دیگر، ویژگی‌های جسمی و روحی اشخاص داستان‌ها بر حول محور او صاف ثابت و مثالی و آرمانی، اعم از نیک و بد، می‌گردد. پس به همان میزان که اندیشه واقع‌گرایی غربی بر خاصّه ها و افتراقات جسمی، روحی و محیطی تأکید داشته، تمثّلی شرقی به خلق سنخ های مشابه و حذف بسیاری از تفاوت‌ها گرایش یافته و در برابر، دقّت فراوان در جهت ترسیم چهره‌های آرمانی به ویژه در مورد قهرمانان برتر مصروف داشته» (حمید یان، 1372: 13 ).
«مبالغه در ترسیم چهره‌ها، حرکات، نیروها، قابلیت‌ها و رویدادها که سنّت رایج داستان‌پردازی قدیم ما بود از همین خاستگاه است و خواه مبالغه ذاتی حماسی و خواه مبالغه عرضیِ غنایی ، بدین‌سان در این داستان‌ها معمولاً افرادیک سنخ با یکدیگر تقریباً همسانند و سنخ بندی هم در دو قطب یکی خیر و زیبایی و دیگر شر و زشتی، قرار دارد و در مورد قهرمانان اصلی داستان علی الرّسم حد وسط در میان نیست. در مورد بعد زمان و مکان وضع به همین منوال است. معمولاً در داستان‌های سنّتی کمتر چیزی به نام رعایت مقتضیات و ضرورت‌های زمان و مکان در کار است. و هر آنچه مربوط به سیر چیزی در زمان است آن سان که باید مورد توجّه نبوده است، بدین سان که چندان معلوم نیست که فضای داستان، اشخاص و نحوه زیست و فکر و فرهنگ آنان متعلّق به چه زمانی است واین یا آن زمان نسبت به یکدیگر چه ویژگی و تفاوت مشخصی دارد. در داستان‌های ما بسیاری از مکان‌ها اساساً افسانه‌ای است، برخی هم اگرچه با نام خود در عرصه ی جهان وجود دارند یا روزگاری وجود داشته و سپس مشمول تغییرات حدود و ثغور شده‌اند، امّا باز تفاوت بارزی که از هر نظر در میان مکان‌های گوناگون و ساکنان آن ها وجود دارد ، کمتر در داستان‌های سنّتی ما منعکس گردیده است.
فرم در حال بارگذاری ...
