وبلاگ

فرایند انتخاب پیمانکاران با ریسک بالایی برای کارفرماها همراه می­باشد، از این رو کارفرما­­ها همواره تلاش می­کنند که از میزان ریسک موجود بکاهند. در ابتدا پیمانکاران را بر مبنای کم­ترین قیمت پیشنهادی انتخاب می­کردند که این موضوع باعث بروز مشکلاتی در حین اجرای پروژه­ها می­شد. کار فرمایان برای رفع چنین مشکلی نیاز به یک فیلتر برای جلوگیری از ورود پیمانکاران فاقد صلاحیت به مناقصه دارند.

 

حجم فعالیت­های عمرانی از جمله شاخص­های اساسی رشد و توسعه محسوب می­شود. سالانه هزاران میلیارد ریال از سرمایه­های ملی کشورمان در بخش­های دولتی و خصوصی به صورت مستقیم یا غیر­مستقیم صرف عمران و ایجاد تأسیسات زیر بنایی کشور می­شود. در یک طرح عمرانی بیشترین مقدار سرمایه­گذاری در مرحله­ی اجرای طرح انجام می­گیرد (عباس نیا و همکاران، 1384).

 

با توجه به آمار ارائه شده از سوی سازمان مدیریت و برنامه­ریزی در طول سال­های اخیر مشاهده می­شود، 10 درصد مشکلات اجرایی ناشی از عدم صلاحیت پیمانکاران می باشد (رجایی و حضرتی، 1387).

 

یکی از علل اصلی از بین رفتن منابع مالی و شکست در پروژه­­های عمرانی انتخاب نادرست پیمانکاران در پروژه­ها می­باشد. در این رابطه معرفی و انتخاب صحیح پیمانکاران در پروژه­های عمرانی به عنوان یک راهکار اساسی برای جلوگیری از هدر رفتن منابع ملی تلقی می­شود. با انتخاب پیمانکار اصلح، ریسک اتلاف منابع از لحاظ هزینه، زمان به حداقل می­رسد هم­چنین موجب افزایش کیفیت اجرایی پروژه­ها و ایمنی در حین اجرا و یا بعد از اجرا خواهد شد (عباس نیا و همکاران، 1384).

 

برای نیل به این منظور دو راهکار جدید برای حل مشکل ارائه شده است. تغییر روند برگزاری مناقصه­ها و تعیین صلاحیت پیمانکاران قبل از برگزاری مناقصه دو رویکرد مذکور می­باشد (عباس نیا و همکاران، 1384).

 

طبیعت چنین تصمیم ­گیری­هایی پیچیده می­باشد و در این رابطه عوامل کمّی و کیفی زیادی برای ارزیابی صلاحیت پیمانکاران مورد استفاده قرار می­گیرد. با توجه به مطالب مذكور و در نظر گرفتن این نكته كه مدیریت ارزیابی و انتخاب پیمانكار برای واگذاری پروژه­های عمرانی، یك قسمت اساسی از فرآیند ساخت و ساز است، این تحقیق به شناسایی ابعاد و عوامل اثرگذار بر انتخاب پیمانكار و اولویت بندی و انتخاب پیمانكار اصلح با استفاده از روش PROMETHEE در اداره کل راه و شهرسازی استان یزد می­پردازد.

 

2-1- پرسش اصلی تحقیق

 

سوال­های این تحقیق عبارتند از:

 

1 – معیار­های موثر بر رتبه بندی پیمانكاران پروژه­های عمرانی كدامند؟

 

2 – رتبه بندی پیمانكاران پروژه­های عمرانی اداره كل راه و شهر سازی استان یزد چگونه است؟

 

3-1- اهداف علمی

 

تجربه نشان داده است قبول و انتخاب پیمانكاران با قیمت حداقل پیشنهادی در مناقصات و یا قبول پیمانكاران با تخفیف­های غیر منطقی نسبت به بر آورد های اولیه كار فرما و مشاور هم باعث تطویل بی­رویه مدت پیمان گردیده و هم در نهایت باعث بالا رفتن هزینه­های طرح­ های عمرانی بوده است چه در این مسیر به علت عدم كار آیی و توان پیمانكاران، كار فرما یا بایستی نسبت به خلع ید پیمانكار اقدام كند كه این امر بسیار زمان بر بوده، یا در مقاطع حساس اجرای پروژه تسلیم شرایط پیمانكار گردد و نسبت به ترمیم قیمت اقدام نماید كه این امر

 نیز پی آمد تطویل مدت و مبلغ اضافی در طرح خواهد بود با توجه به موارد بالا شناسایی شاخص های كمّی و كیفی موثر بر صلاحیت پیمانكاران پروژه­های عمرانی و میزان اهمیت هر یك از شاخص­ها و ارزیابی و اولویت بندی پیمانكاران از اهداف این پژوهش می­باشد.

 

4-1- اهداف کاربردی

 

به طور متوسط حدود 15 درصد از تولید ناخالص ملی در جهان صرف اجرای پروژه­ها می­شود و حدود 10 درصد اقتصاد جهانی در این صنعت جریان دارد. از آنجا که حجم بسیار قابل ملاحظه صنعت، پروژه­های عمرانی است اهمیت آن در اقتصاد جهانی کاملا مشهود است (سازمان برنامه و بودجه، 1378). از طرف دیگر در اقتصاد توسعه از آنجا که سرمایه گذاری­های دولت، صرف گسترش ظرفیت های تولیدی، زیر بنایی و به طور کلی زیر ساخت­ها می­شود. پروژه­ها لبه برنده و کارساز هر کشور تلقی می­شود اما شرط لازم این است که هزینه­های دولت از یک سو صرف اجرای پروژه­های مناسب و ارزیابی شده شود و از سوی دیگر این پروژه­ها برای اجرا به پیمانکار مناسب سپرده شود. پیمانكار در هر پروژه­ی عمرانی نقش اصلی و اساسی را ایفا می كند انتخاب پیمانكار جزء تصمیمات كلیدی مدیران و تصمیم­گیرندگان به شمار می­رود. نتایج این تصمیمات اثر مهمی بر اجرای پروژه از لحاظ زمانی، کیفیت و هزینه می­گذارد (رجائی و حضرتی،1387). ارزیابی پیمانکاران و رتبه بندی آنان بر اساس معیار­­های صحیح باعث حذف پیمانكاران ناكارامد از فرآیند مناقصه خواهد شد.

5-1- ضروریات خاص انجام تحقیق

 

با توجه به مواردی كه در بالا به آن اشاره شد ارزیابی پیمانكاران و رتبه بندی آنان بر اساس معیار­های صحیح در طرح­های عمرانی امری مهم و الزامی می­باشد در این پژوهش به دنبال آن هستیم كه در ابتدای امر شاخص های كمّی و كیفی موثر بر صلاحیت پیمانكاران را شناسایی كنیم سپس میزان اهمیت هر یك از شاخص ها را بسنجیم و در نهایت اولویت بندی پیمانكاران و شناسایی پیمانكار اصلح را انجام دهیم.

 

6-1- بهره وران

 

در این پژوهش پس از شناسایی شاخص­های موثر بر انتخاب پیمانكار، میزان اهمیت شاخص­ها تعیین و اولویت­­بندی پیمانكاران با استفاده از روش تصمیم­گیری PROMETHEE فازی (كه كمتر بر روی مسأله انتخاب پیمانكار پیاده شده است) در اداره كل راه و شهر سازی استان یزد پیاده ­سازی می­گردد.

 

7-1- نوع روش تحقیق

 

نوع تحقیق بر اساس هدف کاربردی می­باشد و بر اساس چگونگی به دست آوردن داده‌ها‌ی مورد نیاز، تحقیق حاضر از نوع توصیفی واز شاخه پیمایشی محسوب می­شود.

 

8-1- روش گردآوری داده ها

 

جهت گرد آوری داده های مورد نیاز برای پژوهش، مطالعات کتابخانه ای و میدانی به صورت زیر انجام می­گردد.

 

1 – بررسی ادبیات موضوع و استخراج شاخص­های اولیه بر اساس پیشینه تحقیق

 

2 – نظر­سنجی از خبرگان

 

3 – تصویب معیار­ها پس از دخیل كردن معیار­هایی که از طریق پیشینه تحقیق و نظر­سنجی از خبرگان به دست می­آید. سپس پیمانكاران منتخب به كمك روش PROMETHEE رتبه ­بندی می­شوند.

 

9-1- ابزارهای گردآوری داده ها

 

از آنجا كه شاخص­های ارزیابی هر سیستم، بسته به اهداف اصلی ایجاد آن و وظایف مهم مورد انتظار از آن سیستم و هم­چنین عوامل تاثیرگذار و نوع هزینه ­های انجام شده متفاوت خواهد بود لذا برای شناسایی شاخص­های موثر در انتخاب پیمانكاران پروژ­ های عمرانی گام­های ذیل برداشته می­شود. ابتدا با مراجعه به پیشینه مطالعات انجام شده در این زمینه تعدادی شاخص شناسایی می­شوند و برای اطمینان از موثر بودن شاخص­های شناسایی شده در فرایند انتخاب پیمانكار پرسشنامه­ای تهیه و میان خبرگان توزیع می­شود با جمع­آوری پرسش­نامه ­ها، تمام شاخص­های موثر بر انتخاب پیمانكار مشخص می­شوند. در گام بعد به منظور تعیین میزان اهمیت هر یك از شاخص­ها پرسشنامه مقایسات زوجی میان شاخص­ها طراحی می­شوند با جمع­آوری نظر خبرگان و استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی وزن نسبی هر شاخص تعیین می­شود.