برخی از رگه ها را به اختصار بیان کردیم)، به موسسات آموزشی و تربیتی کودکان و نوجوانان، و حتی بزرگسالان (مراکز ترک اعتیاد و یا زندانها) نیمرخ پیش بینی کننده رفتارهای ناسازگارانه خوبی ارائه خواهد داد. که از جمله این رفتارها، اعتیاد به مواد مخدر است. این نیمرخ می تواند در جهت پیشگیری مورد استفاده قرار گیرد، خصوصاً با این آمار رو به افزایش اعتیاد در کشور ما.

 

کلونینجر تلاش کرده است با نگاه و تاکید بر پارامترهای زیست شناختی، یک چارچوب نظری محکم را در دو زمینه ی سرشت و منش پدید آورد. و همچنین در چاپ ششم کتاب روانپزشکی (سادوک و سادوک، 2000) این پرسشنامه مورد توجه قرار گرفت. با کاربرد این پرسشنامه می تواند یکی از مشکلات بالینی روان پزشکی در ایران یعنی سنجش شخصیتی را تا حدودی حل کند(کاویانی و پور ناصح، 384).

 

دلیل انتخاب آزمون سرشت و منش TCI، تحلیل دو عامل سرشتی و ومحیطی فرد، که او را به سرنوشت اعتیاد کشانده است و تاثیر همین دو عامل و شدت کمبودهای ذاتی و محیطی (والدین و محیط زندگی) که در گذشته فرد تحول یافته، و در مرکز اجتماع محور TC فرد را بیشتر در ترک اعتیاد یاری کرده است.

 

4-1-اهداف مشخص پژوهش

 

اهداف پژوهش:

 

1-از جهت تشخیصی: با اجرای آزمون شخصیت کلونینجر قادر خواهیم بود رگه های شخصیتی که با اعتیاد ارتباط دارند را شناسایی کنیم و افرادی را جذب کنیم که احتمال لغزش و خطای کمتری دارند. این هدف ما را درمشاهده افرادیکه میتوانند اعتیادشان راترک کنند و احتمال ناهماهنگیشان بامرکز TC کمتراست، یاری می دهد.

 

2- از جهت پیشگیری: ارائه طرح جامع صفات و حالات شخصیتی که می توانند میزان آسیب پذیری فرد (خصوصاً از سنین نوجوانی و ابتدای بزرگسالی) را نسبت به رفتارهای ناسازگارانه و خصوصاً اعتیاد مشخص کنند.

 

5-1فرضیه های تحقیق

 

فرضیه تحقیق:

 

1- گروه خاصی از معتادین، تحت تاثیر رگه های شخصیتیشان قادر خواهند بود به بهبودی پایدار برسند.

 

1-6تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

 

 

1-6-1 تعاریف نظری:

 

متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش بر اساس مستقل یا وابسته بودنشان، مورد ارزیابی قرار می گیرند. ما قصد داریم با وجود رگه های شخصیتی منش و سرشت (متغیرهای مستقل)، به پیش بینی بهبود یا عدم بهبود رفتار اعتیاد به مواد مخدر (متغیر وابسته: در دو گروه در حال بهبود و بهبود یافته) دست بزنیم.

 

متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش به عبارت زیر میباشد:

 

 

.رگه های شخصیت که شامل نوجویی، آسیب گریز، پاداش وابستگی و پشتکار، خود راهبری و همکاری، خود فراوری می باشد.

 

 

 

چهار بعد مزاج به شرح ذیل می باشد:

 

1- نوجویی: فعال سازی رفتاری عبارت است از فراخوانی رفتار در پاسخ به محرکها و پدیده های نو و جدید(اخذ پاداش یا رهایی از تنبیه).

 

2- آسیب گریزی: بازداری رفتار در پاسخ به محرک های تنبیه و یا فقدان پاداش انجام می شود.

 

3- پاداش وابستگی:رفتاری که در گذشته تقویت دریافت کرده است،حتی در شرایطی که تقویت ادامه ندارد باز هم تکرار می شود(یعنی تداوم رفتار بعد از مدتی که پاداش قطع می شود).

 

4- پشتکار: نشانه های تنبیه متناوب به نشانه های پاداش احتمالی منجر می شود و انتظار می رود که فرد در امور تداوم داشته باشد.

 

سه بعد منش به شرح ذیل می باشد:

 

1-خودراهبری: برداشت از خود به عنوان یک فرد مستقل با ویژگی هایی مانند:خود متکی،دارای اعتماد به نفس،آگاه از نگرش دیگران،هدفمند،آمادگی برای مقابله با شرایط سخت.

 

2-  همکاری: پنداشت از خود به عنوان بخشی از جوامع بشری که دارای ویژگی هایی مانند:دلسوز و حمایت کننده،صبور و صمیمی ،حس اجتماعی،یاری رسان،بی ریا و با وجدان،گرایش به امور خیریه و ….

3-خود فراوری: بر پایه مفهوم از خویشتن به عنوان بخشی از جهان و منابع اطراف آن.

 

در نظریه کلونینجر سرشت به پاسخ های هیجانی خودکار باز می گردد و تا حدودی جنبه ی وراثتی دارد و در سراسر زندگی استوار می ماند،از نظر ژنتیک همگن و از یکدیگر مستقل می باشند و این بدان معناست که ژن های مختلف بر فعال شدگی،تداوم و بازداری رفتار موثر است.ولی در مقابل منش به خودپندارها و اهداف و ارزشها و تجربیات فرد در زندگی برمی گردد،ویژگی های منشی تاثیر اندکی از انتقال وراثتی دارد و بیشتر تحت تاثیر محیط خانواده و حاصل یادگیری اجتماعی و فرهنگی است که در طول زندگی رشد می کند(پویان،بلندنظر،باعدی،سلیمان پور،1386).

 

-شخصیت : کلونینجر شخصیت را بعنوان ویژگی های خلقی فرد و ویژگی های منش فرد تعریف کرد (کلونینجر، 1986).

 

-اعتیاد: در معنای وسیع کلمه عبارتست از رفتاری که براثر عادت چنان بر فرد تسلط یابد که کاملاً و تا حدی رفتارهای سالم او را تحت سیطره خود بگیرد. و در عمل به استفاده زیاد از الکل و سایر مواد و داروهای محرک و مخدر اطلاق می شود البته اندازه ای که فرد به آن اتکا شدید عاطفی و جسمی پیدا کند. روان تحلیل گران و روان پزشکان اغلب بر این مسئله تاکید دارند که اساس اعتیاد میل غیر قابل کنترل برای رسیدن به لذت و کم کردن اضطراب در فردی است که اختلال شخصیت و منش دارد (شاملو، 1370).

 

.مرکز TC: در سال 1381 افتتاح وتا کنون هزاران معتاد برای پاک شدن به این مرکز مراجعه کرده اند، که بیش از نیمی از آنان اعتیاد را ترک کرده اند و دوره ی ترک 3 ماهه است.

 

1-6-2 تعریف عملیاتی

 

متغیرهای مورد مطالعه در پژوهش عبارتند از :

 

– افراد: منظور از افراد در این پژوهش، افراد مذکر است که در فاصله سنی 20 تا 49 سال قرار دارند.

 

– افراد معتاد: منظور از افراد معتاد در این پژوهش افرادی است که در نتیجه استعمال مکرر و مداوم مواد مخدر مثل تریاک، هروئین و حشیش و… معتادند و جهت ترک اعتیاد به مرکز TC شهر مشهد مراجعه کرده اند.

 

– گروه معتادین: شامل نمونه ای از افراد معتاد به مواد مخدر، خود معرف( افرادی که شخصاً یا توسط اطرافیان) به معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی معرفی شده اند و یا افراد معتادی که از طریق مقامات قضایی و انتظامی به مرکز بازپروری معرفی شده اند انتخاب خواهد شد.

 

-نرم هنجار: که همان نرمی است که دکتر کاویانی برای پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر ارائه داده است.

 

.رگه های شخصیت: که به وسیله سوالاتی که در پرسشنامه سرشت و منش کلونینجر آمده نمرات به دست آمده و نمره گذاری می شوند.

 

-گروه یاور و فارغ التحصیل: مجموعه افرادی را شامل می شود که بیش از 7 ماه است که در مرکز بسر می برند و اعتیاد را ترک کرده اند و به درجه ای از ارتقاء شناختی و شخصیتی رسیده اند که قادرند گروه در حال بهبود را آموزش و یاری دهند.

 

-گروه در حال بهبود: افرادی را شامل می شود که بیش از یک ماه در مرکز هستند و تاکنون لغزش و مصرف مجدد مواد نداشته اند.

 

-آزمون سرشت و منش کلونینجر: این آزمون شامل 4 مولفه (نوجویی، آسیب گریزی، پاداش وابستگی و پشتکار) است که کمتر تحت تاثیر محیط است و بطور ژنتیک به فرد انتقال می یابد و ابعاد سرشت را می سنجد. همچنین سه مولفه محیطی (خود راهبری، همکاری و خود فراوری) به این آزمون اضافه شده است که ابعاد منش را می سنجد که کلاً شامل 125 سوال است و بر اساس مدل زیستی اجتماع شخصیت است.

 

[1]Eysenck&Gudjonsson

 

[2]Wills et al

 

[3]Masse &Tremblay

 

[4]Miller et al