:
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یکی از رویدادهای بزرگ تاریخی عصر حاضر است که تأثیری کلی بر ادبیات، اقتصاد و سیاست کشور گذاشت و باعث خلق ادبیاتی ارزشمند تحت عنوان «ادبیات دفاع مقدس» گردید. در این رساله نگارنده برآن است تا با توجه به ساختار داستان و معیارهای مشخص (شخصیتپردازی، شیوهی روایت، شروع و توصیف داستان) به نقد آثار نویسندگان مذکور بپردازد.
این رساله در شش فصل تدوین و تنظیم گشته است که فصل اول و دوم آن به ترتیب شامل کلیات، تعریف نقد و گونههای آن میباشد. فصل سوم ادبیات جنگ را در برمیگیرد که در آن به تعاریف جنگ، فلسفهی جنگ و علل و عوامل آن پرداخته شده است. فصل چهارم شامل ادبیات دفاع مقدس است که در آن به تعریف و پیشینهی ادبیات جنگ در ایران، داستان و داستاننویسی پرداخته میشود. در فصل پنجم که مهمترین فصل رساله است، نقد و بررسی آثار سه نویسندهی مذکور مورد پژوهش قرار میگیرد. پس از معرفی هریک از نویسندگان، آثارشان از نظر محتوا، ساختار، شخصیتپردازی، شیوهی روایت، شروع و توصیف بررسی شده است. فصل ششم آخرین فصل این رساله است که شامل نتیجهگیری میباشد. سید مهدی شجاعی، با خلق آثاری مذهبی، جنگی و متنهای ادبی در شروع و بالندگی «ادبیات دفاع مقدس» تأثیری بسزا داشت. احمد دهقان و احمد غلامی، با آمیختن تجربه و تخیل درثبت رویدادهای جنگ و انتقال آن به نسلهای آینده نقش مهمی را در گسترهی ادبیات دفاع مقدس ایفا کردهاند.
واژگان کلیدی: نقد ادبی، ادبیات جنگ، داستان، سید مهدی شجاعی، احمد دهقان، احمد غلامی.
1-1-
ادبیات، بخصوص ادبیات داستانی، با جنگ درآمیخته است. از روزگاران کهن تا به امروز، جنگ مقولهی مهمی برای ادبیات محسوب شده و میشود. ادبیات داستانی ایران در واکنش به جنگ هشت ساله در قالب پرداخت حادثه، شخصیت، کنش، کشمکش و فضاسازی، انتخابی هوشمندانه کرده و دو چهرهی کاملاً متضاد از خود نشان داده است. یکی شیفتگی به جنگ با طرح موضوعاتی چون قهرمان و روحیهی قهرمانپروری، آرمانگرایی، حماسهسازی، شجاعت، روحیهی شهادتطلبی، پرداختن به معنویت و دوری از زندگی دنیوی همراه بود و دیگری انزجار و نفرت از جنگ که با موضوعاتی چون: ترس، فقر، تخریب، گرسنگی، فحشا و نابودی بشر و…
بررسی همه جانبهی آثار هر نویسنده راهی به سوی بهتر شناختن اوست. با بررسی محتوایی و نحوهی چینش واژگان آثار هر نویسنده می توانیم به سوالات زیر پاسخی درست و منطقی دهیم.
محتوای آثار نویسندگان مطرح شده در این پژوهش بیشتر به چه موضوعاتی پرداخته است؟ آیا به نویسندگان مطرح شده در این پژوهش دیکته شده است که داستانی با این قالب و موضوعات مشخص بنویسند یا اینکه دغدغهی فکری و ذهنی آنها نوشتن در مورد جبهه و جنگ بوده است؟
بررسی محتوا و موضوعات و درونمایههای جنگی، ساختار و شخصیتپردازی آثار این نویسندگان نگارنده را بر آن داشت تا در راستای انجام پایان نامهی دورهی کارشناسی ارشد خویش به تحلیل و نقد آثار این نویسندگان بپردازد. این بررسی ابتدا به صورت مطالعهی کلی و مستمر صورت گرفت و به تعریف نقد و نقادی و وظیفهی ناقد پرداخته و بعد به بیان تعاریف جنگ و داستان جنگ پرداخته است، سپس تمامی موضوعات محتوایی و درونمایهها و موضوعات شخصیتپردازی، توصیف و شیوهی روایت را به طور جداگانه در هر اثر بررسی و جمعآوری کرده و در هر قسمت که نیاز به تعریفی کوتاه و قابل فهم بوده بیان کرده است، و در متن و ذیل تحلیل آثار هر نویسنده در صورت لزوم قسمتی از متن داستان را به عنوان شاهد نقل کردهام. در این بررسی متوجه شده که با توجه به اینکه هر سه نویسنده داستان جنگی نوشتهاند اما دغدغهی ذهنی و فکری هریک با دیگری متفاوت است و سعی در بزرگنمایی آن داشته است.
وقتی با دوست دورهی کارشناسیام آقای دکتر حسین کیا که انسانی فرهیخته و فاضل است، برای انتخاب این موضوع مشورت کردم، بسیار خوشحال شد، از من خواست و تشویقم کرد که حتماً این کار را انجام دهم زیرا که دانشجویان ادبیات بیشتر به ادبیات کهن توجه دارند و کمتر به ادبیات دفاع مقدس که سهم بزرگی در ادبیات و غنای ادبیات ما داشته است، پرداختهاند، این بود که برخود وظیفه دانستم تا در این وادی مقدس گام نهم و این پژوهش را انجام دهم. در این راه از خرمن اندیشهی دکتر سید عطاءالله افتخاری و دکتر مهدی فاموری که استادان راهنما و مشاورم بودند، خوشه چینی کردم و با توجه به مشغلهی زیادی که داشتند با سعهی صدر با راهنماییهای بیدریغ و عالمانهی خود هدایتم کردند.
1-2- اهداف تحقیق:
از آنجا که شناخت صحیح و معرفی نویسندگان باید بر اساس بررسی آثاری که از خود به یادگار گذاشتهاند صورت پذیرد؛ در این تحقیق، که به بررسی و نقد داستانهای جنگ سید مهدی شجاعی، احمد دهقان، احمد غلامی پرداخته شده است، اهداف تحقیق بهطور کلی در سه محور خلاصه میشود.
1- تحلیل و بررسی قسمتی مغفول از ادبیات داستانی پایداری ایران به عنوان بخشی از ادبیات امروز ایران.
2- شناساندن چهرهی سه تن از داستاننویسان مهم دهههای اخیر.
3- کوششی برای روشن کردن وجهی از تاریخ تطور نثر فارسی در روزگار معاصر.
1-3- پیشینهی تحقیق:
در مورد این موضوع کتاب هایی تألیف شده است. از جمله حسن میر عابدینی در کتاب صد سال داستاننویسی در ایران به معرفی نویسندگان و نقد و تحلیل آنها در صد سال تاریخ داستاننویسی در ایران پرداخته است.
حسن بارونیان یکی دیگر از محققانی است که به موضوع تحلیل داستانهای جنگ پرداخته است. بارونیان در کتاب شخصیتپردازی در داستانهای کوتاه دفاع مقدس یکی از محوریترین و مهمترین عناصر داستان کوتاه یعنی شخصیتپردازی را انتخاب و در هفت مجموعه داستان کوتاه جنگ مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
جنگی داشتیم داستانی داشتیم، اثری دیگر در زمینه نقد و بررسی 14عنوان کتاب داستان نشر صریر از کامران پارسی نژاد است. در این اثر به نقد داستان «سفر به گرای 270 درجه» از احمد دهقان و مجموعه داستان «همهی زندگی» از احمد غلامی نیز پرداخته است.
در زمینه نقد و بررسی داستانهای جنگ تحقیقات زیادی صورت گرفته است، اما کافی نیست و نیاز بیشتری به تحقیق در این زمینه هست.
1-4- روش کار تحقیق:
گردآوری مطالب مربوط به این تحقیق بنا به ماهیت پژوهش و با توجه به شیوهی معمول در حوزهی علوم انسانی و نقد ادبی، بیشتر به طریق مطالعهی کتابخانهای بوده است؛ به این صورت که ابتدا منابع مورد نیاز مطالعه و سپس مهمترین مطالب در قالب فیشهایی دستهبندی شد و در حین مطالعه آثار، قسمتهایی از داستان به عنوان شاهد از آن استخراج گردیده و سپس همهی مطالب به رشتهی تحریر درآورده شده است.
فرم در حال بارگذاری ...
