وبلاگ

وقوع انقلاب اسلامی بعنوان یكی از پدیده های غیر منتظره پایان قرن بیستم كه بعنوان نقطه عطفی در تحولات سیاسی – اجتماعی ایران به شمار می رود ،تحولات و پیامدهای متعددی را در ایران و جهان به همراه آورد. روی كار آمدن جمهوری اسلامی كه در سطح ملی،سقوط نظام شاهنشاهی – بعنوان قدرت منطقه ای – و استقرار یك نظام مذهبی همراه با حضور گسترده مردمی را در پی داشت ،در سطح منطقه و جهان نیز ، منافع و امنیت ملی برخی از كشورها – بویژه ابرقدرتهای جهانی – را با خطر مواجه ساخت.

این پیامدها موجب شد كه وقوع این پدیده حساسیت و توجه ملتها و دولتها را برانگیزد و انظار را متوجه انقلاب اسلامی ایران نماید. این حساسیت زمانی شدت گرفت كه انقلابیون آرمانهای ایدئولوژیك خود را به جهان عرضه نمودند. البته ،این وضعیت از پیامدهای ذاتی هر انقلاب است، چرا كه آرمان و ایدئولوژی به مثابه نیروی محركه هر انقلاب عمل می نماید. بدین لحاظ انقلابها ،آرمانهایی را با خود به همراه دارند كه نه تنها انقلابیون را به مبارزه با وضع موجود در سطح ملی ،بلكه در سطح جهانی نیز می كشاند، انقلاب اسلامی نیز به اقتضای طبیعت ایدئولوژیك محورش، سودای آن بر سر داشت كه با نظام ‌»عادلانه» جهانی در افتد. در این شرایط واحدهای سیاسی محیط بین المللی خصوصاً قدرتهای جهانی در پی آن برآمدند كه بحرانها و چالشهای منتشره از نظام انقلابی ایران را به درون آن تزریق نمایند.

 

در این وضعیت، بحرانها و اختلافات داخلی نیز هر روز رو به گسترش بود. در روند پیروزی انقلاب ، هویت های مختلف زیر یك گفتمان مشترك گرد آمده و در یك متن تركیب شده بودند. مبارزه با نظام پهلوی ، باعث شد گروه های مخالف رژیم در یك همبستگی موقتی گرد هم آیند اما این وضعیت بلافاصله بعد از محو شرایط انقلابی از بین رفت و هر چه از انقلاب فاصله گرفتیم ، چسبندگی هویتهای گوناگون رقیق تر شد. تا آنجا كه حتی به رویارویی شدید همراهان انقلاب منجر گردید.

 

واكنش جهانی علیه انقلاب اسلامی در حالی صورت می گرفت كه بحران های درونی نیز، انقلاب را تهدید می نمود و بخش عمده انرژی و توان نظام سیاسی برآمده از انقلاب صرف بحرانهایی كه گاه بخشی از نظام-ترورها- و گاهی كلیت نظام – جنگ عراق و ایران – را به چالش می طلبیده می شد.

 

در حالیكه در دهه اول انقلاب ، نظام همواره با چندین بحران همزمان روبرو بود. جمهوری اسلامی، چالشها، بحرانها و ضربه ها را پشت سر گذاشت و با وجود آن بحرانها،تاكنون بقا یافته است و «جمهوری اسلامی ثابت كرد كه بیش از آنچه كه ناظران خارجی، انتظار داشتند،دوام آورده است» چرا؟

 

 

 

چه عاملی باعث شده كه هر یك از بحرانهایی كه به راحتی می توانست یك نظام نوپا را ساقط نماید، موثر نیافتند و جمهوری اسلامی بقا یابد؟ رمز این بقا چه بود؟ كدام تدبیر و توسط كدام تدبیرگر و چگونه توانست ،حیات جمهوری اسلامی را تداوم بخشد؟

 

آنچه در این پژوهش ،در جایگاه جواب به این سوالات قرار می گیرد، نقش برجسته ای است كه رهبری انقلاب حضرت امام خمینی (ره) با مدیریت بی نظیر خود در این فرایند،ایفا نموده است. نظام جدید از نیروی رهبری قوی و كارآمد برخوردار بود. رهبری كه علاوه بر منابع پنجگانه قدرت مرجعیت و شخصیتی ، قانونی ، انگیزشی ، تخصصی ، وروشنگری(حسین زاده جاغرق ،1391 :141)دارای قدرت و شخصیت الهی و ولایی نیز بود. «معمولاً رهبری (فرماندهی) واحد در یك سیستم ، در مقایسه با مدیریت چندگانه ، در مواقع رویارویی با بحران می تواند نقش اول را ایفا نماید. زمانی كه این موضوع را در ارتباط با یك سیستم سیاسی نوپای انقلابی، بررسی نماییم، نقش رهبری بر ما آشكارتر می گردد. در این پژوهش نیز برای بررسی چگونگی حل و فصل و تدبیر بحرانهای دامنگیر نظام در دهه اول مطلوبست كه چگونگی نقشی را كه رهبری امام خمینی(ره) ایفا نمود، بررسی گردد.

 

در این پژوهش، مقطع زمانی از استقرار جمهوری اسلامی (12فروردین 1358) تا رحلت امام خمینی(ره) در خرداد 1368، مورد بررسی قرار می گیرد. هدف از این پژوهش وقایع نگاری دهه نخست جمهوری اسلامی نیست. بلكه در این اینجا از زوایه مبحث مدیریت بحران، به نقشی كه رهبری امام خمینی (ره)به عنوان تدبیرگر، ایفا نمودند، پرداخته خواهد شد.

 

به لحاظ محدودیت پژوهش، صرفاً بحرانهای: الف) تسخیر سفارت آمریكا ب) اختلاف حزب ا… و لیبرالها و عزل بنی صدر ج) جنگ عراق و ایران مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد كه سطوح آن نیز، سطح تحلیل ملی می باشد.

 

وجود اطلاعات كافی و فراهم بودن زمینه پژوهش در چنین موضوع مهمی كه مورد غفلت نیز واقع شده است و همچنین پژوهشهای مختصری كه در طی سنوات تحصیلی در برخی از مباحث این پژوهش داشته ام از انگیزه های انتخاب این موضوع برای پژوهش بوده است.

 

3-1- سوالات تحقیق:

 

سوال اصلی:

 

چه عواملی بر مدیریت حضرت امام خمینی ره دربحرانهای دهه اول انقلاب بحران تسخیر لانه جاسوسی امریکا، جنگ تحمیلی ،اختلاف حزب ا… ولیبرالها، موثر بوده است؟

 

سوالهای فرعی:

 

1-آیا توکل به خدای امام خمینی(ره)سبب رفع بحرانهای دهه اول انقلاب اسلامی شده است؟

 

2-آیا رهبری کاریزمایی – الهی امام خمینی(ره) سبب رفع بحرانهای دهه اول انقلاب اسلامی شده است؟

 

3-آیا حمایت مردمی از امام خمینی(ره) سبب رفع بحرانهای دهه اول انقلاب اسلامی شده است؟

 

4-1- اهمیت تحقیق:

 

اهمیت انجام تحقیق دراین است که امروزه بروز هرگونه بحران کوچک ومحدود درسطوح ملی وفراملی احتمالا استعداد تبدیل شدن به یک بحران بزرگ راداردچراکه برخی ناکامیهای داخلی که بافشارهای شدید بین المللی نیز همراه گشته است ،بستر ساز شکل گیری چنین پتانسیلی است. لذا دردهه چهارم خصیصه تهدیدزا و خطرساز بحرانها نسبت به فرصت های آن ملموس تر است وازآنجایی که یکی از اهداف مهم انقلاب صدور انقلاب به کل جهان می باشد لذادرآینده نیز بابحرانهایی چند چهره ودرابعاد گوناگون سیاسی،اجتماعی ،فرهنگی،نظامی و …روبروخواهیم بود بنابراین پرداختن به الگوی تدبیر بحران امام خمینی(ره) دردهه نخست انقلاب می تواند چاره ساز باشد تا مردم ومسئولین با پیروی ازرهبری معظم نظام اسلامی بتوانند بابصیرت لازم بحرانها راکما فی السابق پشت سرگذارند و آنها را به فرصت برای استحکام وتثبیت نظام مقدس اسلامی تبدیل نمایند، لذانتایج تحقیق می تواند مبنای مطالعات وتصمیم گیری دولتمردان ،دانشجویان وآحادمردم باشد.

 

5-1- ضرورت تحقیق:

 

ازآنجایی که وقوع بحران درهرانقلاب اجتناب ناپذیر است وانقلاب ایران نیز ازاین قاعده کلی مستثنی نیست وبه اقتضای طبیعت ایدئولوژیک محورش، سودای آن برسرداشت که بانظام «ناعادلانه» جهانی درافتد دراین شرایط واحدهای سیاسی محیط بین الملل خصوصا قدرتهای جهانی درپی آن برآمدندکه بحرانهاوچالشهای منتشره ازنظام انقلابی ایران رابه درون آن تزریق نمایندواین واکنش جهانی علیه انقلاب اسلامی درحالی صورت می گرفت که بحرانهای درونی نیز انقلاب راتهدید می نمود وبخش عمده انرژی وتوان نظام سیاسی برآمده از انقلاب صرف بحرانهایی که گاه بخشی از نظام-ترورها-وگاهی کلیت نظام-جنگ عراق علیه ایران-رابه چالش می طلبید، می شد.

 

     نقش برجسته رهبری قوی وکارآمد انقلاب اسلامی توسط حضرت امام خمینی (ره) به عنوان ولی فقیه که مبتنی برمنابع پنجگانه قدرت شخصیتی ،قانونی ،انگیزشی، تخصصی ،وروشنگری است موجب شدکه بحرانها رافرصتی برای نظام انقلابی وعامل تحکیم وتثبیت مقتدرانه نظام قلمدادکند.رهبری كاریزما –الهی به عنوان یكی از موثرترین جلوه های رهبری را می توان یكی از عناصر مهم بحران ساز و بحران ستیز،در اغلب شرایط انقلابی قلمداد كرد. این ماهیت دو گانه رهبری كاریزما – الهی عمدتاً در نحوه عملكرد و تأثیرات متفاوت آن در شرایط و عرصه های مختلف،تجلی می یابد؛ چه آنگاه كه به عنوان عنصری بحران ساز، یك نظام سیاسی یا مجموعه ای را با بحران های بنیان بر انداز ، درگیر می سازد و در پی كسب قدرت بر می آید و چه زمانی به عنوان عاملی تدبیر پرداز، بر مسند قدرت به اعمال قدرت و اداره كشور می پردازد و در پی تدبیر و تحدید بحران