آیین مانویت یکی از ادیان ایران باستان میباشد که توسط مانی(متولد بهسال 215م.) در سال 239 یا 240میلادی در بابل بنیانگذاریشد. امّا در آنجا طرفداران چندانی نیافت، بنابراین وی در زمان سلطنت شاپور اول بهایران سفرکرد و تا پایان فرمانروایی هرمزداول، بهراحتی دین خود را در این کشور ترویج نمود. مانویت ترکیبی از ادیان مسیحی، زرتشتی و گنوسی است. بگونهایکه ثنویت و تعارض میان خدای ناشناخته و خدای جهانآفرین را از کیش گنوسی وامگرفت. بهعقیده مانی هنگامیکه اهریمن، آفریدههای زروان را مشاهدهکرد، آنها را بسیار پسندید امّا چون نمیتوانست بهآنها دسترسی داشتهباشد، همانند آنها را با ذات تاریکی آفرید. بههمین دلیل آفرینش انسان از نظر مانی اهریمنی است. مانی از تثلیث پدر، مادر و فرزند در نوشتههایش استفادهکردهاست، همانند تثلیث پدر، پسر و روحالقدس در مسیحیت؛ و در جایی دیگر بهاسارت روح مهریزد اشارهکرده که بهنظر میرسد این اسارت مصلحتی و عمدی بوده، همانند عیسی که خود را قربانی کرد تا انسانها را نجاتدهد. مانی شاعر توانایی بود. او تلاشمیکرد اندیشهها و عقاید خود را در قالب شعر و بهخصوص با استفاده از صورخیال ترویجدهد. مانی سرایندة قطعات شاعرانه و مزامیر بود و دو زبور بهنام ” آفرین بزرگان” و ” آفرین تقدیس” سرودهبود. سرودنامهها نقش مهمی در ادبیات مانوی دارند که مهمترین آنها انگدروشنان، هویدگمان و مهرنامگ است. قسمت زیادی از متون دینی مانوی را داستانهای تمثیلی، زندگینامه و … تشکیل میدهند. ادبیات منظوم مانوی دربارة مانی و تاریخچة کیش او، دستورهای دینی، روح رستگاری، نیایش عیسیمسیح و … است. براین اساس نگارنده در نظردارد که در این پایاننامه و در طی چهارفصل بهبررسی آرایههای ادبی در متون و اشعار مانوی بپردازد. در فصل اول پس از ذکر کلیاتی پیرامون موضوع، بهاهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینة تحقیق، هدف و روش تحقیق پرداختهشدهاست. فصل دوم بهشرح زندگی مانی و آثار او اختصاص دارد که شامل زندگینامة مانی، آثار مانی و مانویان، ویژگیهای شعر مانی، خصوصیات جامعة مانوی، هنر مانی، سرانجام دین مانی و عقاید مانی میباشد. فصل سوم بهتحلیل آرایههای ادبی در متون مانوی اختصاص دارد، اما پیش از آن، آرایههای ادبی در دو بخش صنایعلفظی و صنایعمعنوی معرفیخواهندشد. سپس متون مانوی با توجه بهمفاهیم آنها در این قالبها خواهندآمد: متونی درباره آفرینش جهان مادی، ویژگیهای جهان مادی، نقش آموزههای مانی در نجاتبخشی انسانها که خود شامل متونی در باب مانی در پیشگاه پادشاهان و نیز متونی در ستایش مسیح خواهدبود. در ادامه، پایان جهان از منظر مانی، رهایی از جهان مادی و در آخر، توصیف بهشت از نگاه آیین مانویت خواهدآمد. فصل چهارم بهتحلیل آرایههای ادبی در اشعار مانوی میپردازد. اشعار نیز با توجه بهمفاهیمشان بهچند دسته تقسیمخواهندشد: اشعاری در باب جهان پس از مرگ، سرودهای ستایش که شامل سرودهایی در ستایش ایزدان، سرودهایی در ستایش مانی و بزرگان دین مانی واشعاری در ستایش عیسی مسیح میشود. سپس اشعاری در وصف جهان تاریکی که شامل پارههایی از زبورمانوی و بخشهایی از یک سرودنامه میباشند. در انتها اشعاری برای درگذشت مانی و یاران او خواهدآمد. در پایان این فصل، نتایج نگارنده از این تحقیق خواهدآمد.
1 ـ2ـ اهمیت و ضرورت تحقیق
اهمیت پژوهش و تحقیق بر هیچکس پوشیدهنیست و همگان در این نکته اتفاقنظر دارند که برای پیشرفت در علم و کشف حقایق در هر زمینهای، تحقیق امری ضروری است؛ بهگونهای که نمیتوان انتهایی برای نیاز بهمطالعه متصورشد. در حوزة متون مانوی نیز، تحقیقات بسیاری انجام شده که در زمینة ترجمه متون و اشعار مانوی، بررسی ساختار دستور زبان در نوشتههای مانوی، ریشهشناسی و همچنین مطالعاتی در مورد ویژگیهای شعر مانوی مانند بررسی وزن اشعار بودهاست. در مورد مانی و عقاید او نیز کتابهای ارزشمند زیادی توسط نویسندگان و دانشمندان ایرانی و غیرایرانی نوشتهشدهاست. اما در بررسی این آثار بهشیوة ادبی، بهگونهای که هدف این پایاننامه است، یعنی بررسی آرایههای ادبی کار چندانی انجامنگرفتهاست. شاید این تحقیق نگاهی نو بهاین آثار باشد.
1ـ3ـ هدف تحقیق
هدف این تحقیق، بررسی ادبی آثار مانوی است؛ مقولهای که شاید کمتر بهآن توجهشدهباشد. زیرا از جنبههای دیگر همچون ترجمه، تجزیهوتحلیل ساخت دستور زبان و ریشهشناسی بررسیهای بسیاری انجامشده و کتابهای بارزی در هر کدام از این زمینهها نوشتهشدهاند. اما میتوانگفت خلأ تحقیق از جنبه ادبی این متون احساس میشود که هدف این پایاننامه، بهنوعی پرکردن این خلأ است.
1ـ4ـ پیشینة تحقیق
مطالعات مانوی از نیمة دوم قرن شانزدهم آغازشدند؛ زمانیکه مدافعان کلیسای کاتولیک بهمارتینلوتر و عقاید او حملهکردند و “عقاید جدید او” را حیات دوباره انحرافات مانی نامیدند. این حملات بیپاسخ نماندند و در سال 1578 نخستین مطالعه مانوی شکلگرفت. نویسندهای بهنام سیراكوس اسپانبرگ “Cyriacus Spangenberg” اتهامات وارده بهمارتینلوتر را مبنی بر اینکه او انحرافات مانی را رواجمیدهد، ردکرد. او تلاشکرد ثابتکند که عقاید این دو نفر هیچ نقطهاشتراکی باهم ندارند. این اختلافات تا مدتها ادامه داشتند و جالب بهنظر میرسیدند زیرا باعث جمعآوری و انتشار یادداشتهای پراکنده در مورد مانی و مانویت در نوشتههای یونانی و لاتین میشدند. این شیوه در طول قرن هفدهم نیز ادامهیافت.
مریبویس متون مهمی را در مقالهای بهنام “چند سرود ابجدی پارتی” چاپکرد و در سال 1954 کتاب “سری سرودهای مانوی به پارتی” را منتشرنمود.
ترجمه آلمانی تمام سرودهای ایرانی و ترکی توسط هانسیواخیمكلیمكانت “H.-J.Klim Keit” در 1989 و نسخه تصحیحشده آن در 1993 چاپشد. رونوشت و ویرایش بخشی از ” سرودهای مانوی” توسط زوندرمان در 1990 چاپشد و مجموعه متون آن، سالها بعد درسال 2000 به چاپرسید. سرودهای جدلی مانوی در 1997 توسط شروو منتشرشدند.
در میان نویسندگان ایرانی میتوان بهابوالقاسم اسماعیلپور اشارهکرد. ایشان کتابهای “سرودهای روشنایی” را در سال 1385 و “ادبیات گنوسی” را در سال نوشت. کتاب سرودهای روشنایی دربردارنده متون و شعرهای مانوی است. “نوشته های مانی و مانویان” اثر ایرج وامقی بهسال1378، شامل ترجمة متون است و در پاورقی تا حد زیادی بهنمادهای بهکاررفته در متون و اشعار مانوی میپردازد. فصل دوم کتاب “شعر در ایران پیش از اسلام” نوشتة محسن ابوالقاسمی در سال 1374 بهشعر در ایران میانه، اشعار جامعه مانوی و قالبهای شعری میپردازد.
1ـ5ـ روش تحقیق
شیوة تحقیق در این پایاننامه بهصورت کتابخانهای بوده که با مطالعه کتابها و مقالات علمی مرتبط و نوشتن آنها بهصورت برگیزه بودهاست. همچنین از سایتهای معتبر، درجای خود استفادهشدهاست.
1ـ6ـ سؤالات تحقیق
چرا مانویان از صنایع ادبی در متون و اشعار خود استفاده میکردند؟
2- آیا اشعار مانویان از نظر ظاهری بهشعر امروزی شباهت دارند یامتفاوت هستند؟
1ـ7ـ فرضیات تحقیق
بهنظر میرسد که استفاده از آرایههای معنوی برای ارتباط بیشتر با مخاطبان بودهاست.
- بهنظر میرسد ظاهر اشعار مانوی با اشعار امروزی متفاوت باشد.
فرم در حال بارگذاری ...
