وبلاگ

، هدف، پیشینه تحقیق و روش کار  

 

فصل دوم: درآمدی بر ادبیات انقلاب اسلامی است.

 

فصل سوم : نگاهی به احوال، افکار و اشعار شاعران انقلاب دارد.

 

فصل چهارم: محتوای اشعار شاعران  انقلاب اسلامی را بررسی و پژوهش می کند.

 

واژه های کلیدی : شاعر انقلاب ، شعر انقلاب ، محتوا و درون مایه، …..

 

1-2 ) هدف

 

از زمانی که شعر همچون یک مقوله ی اجتماعی  به درون جامعه راه یافت و مانند یک ابزار تبلیغاتی توسط روشنفکران حوزه ی ادب فارسی در خدمت اهداف و آرمانهای اجتماعی و به تبع آن انقلابیون درآمد؛ بنابراین مضمون و محتوای خود را از تنش ها، اتفاقات، حوادث ورویدادهای اجتماعی وام گرفت. از انقلاب مشروطه به بعد به خصوص در دوران معاصر، شعر به شدت تحت تاثیر واقعیت های اجتماعی است ،به همین خاطر اشعار شاعران انقلاب اسلامی مملو از مسائلی است که به نوعی به اجتماع و روزگار آن ها وابسته است. با بررسی و تحقیق این اشعار می توان مضمون و محتوای آن ها را از جهت اجتماعی و سیاسی مشخص کرد. هدف از انجام این تحقیق، آن است که با بررسی و پژوهش دقیق اشعار شاعران انقلاب اسلامی، درون مایه و سایر ویژگی های محتوایی آن شناسایی گردد.

1-3 ) پیشینه ی تحقیق

 

اگرچه در باره ی شعر معاصر و شاعران انقلاب و اشعار آنها مقالات و کتابهایی به رشته ی تحریر درآمده است، اما هیچ گونه منبع مشخصی، محتوای اشعارشاعران انقلاب به خصوص شاعران مد نظر در این تحقیق یعنی، قیصر امین پور، محمد علی معلم دامغانی، سید حسن حسینی و حمید سبزواری را بررسی و پژوهش نکرده است و این پایان نامه اولین مجموعه ای است که به طور مستقل به مضمون و درون مایه های اشعار انقلاب می پردازد. امید است مورد استفاده پژوهشگران درحوزه ی  ادب فارسی به خصوص شعر معاصر قرار گیرد.

 

اما مهمترین کارهای انجام گرفته به شرح زیر است :

 

«چشم انداز شعر معاصر ایران» در این کتاب دکتر سید مهدی زرقانی با بررسی جریان های شعر معاصر در هر دوره به جریان های شعر معاصر و فراز و نشیب های این دوران پاسخ داده است و در کنار بررسی هر دوره به چهره های شاخص و ویژگی های شعری هر کدام نیز پرداخته است .

 

زرقانی در کتاب مذکور سعی کرده است ابتدا یک چارچوب کلی از شعر، نقد شعر و ویژگی های فرهنگی جامعه ارائه کند تا زمینه برای تحلیل و بررسی شعر معاصر مهیّا شود. این مسأله او را بر آن داشته است که ابتدا معیارهای درون متنی شعر از جمله موسیقی، عاطفه،

 زبان، صورخیال، اندیشه ی شعری و … را واکاوی کند، آن گاه اشعار شاعران معاصر را با این معیارها تطبیق دهد تا تفاوت ها و شباهت های آن ها بر خواننده مشخص شود.

 

لذا شاخص های درون متنی و فرم ذهنی کتاب یاد شده که بیشتر حول محور محتوای اشعار
می چرخد با این پایان نامه همراه است و با متن آن هم خوانی دارد. زرقانی شعر معاصر را نقد و بررسی می کند و از شاعران زیادی در این عرصه می نویسد اما مشخصاً هیچ کدام از شاعران انقلاب که در پایان نامه آثارشان از نظر محتوی نقد و بررسی شده، نامی نبرده است. و تفاوت آن با این پایان نامه در این است که نویسنده کمتر به محتوی پرداخته و بیشتر به لفظ و قالب تکیه کرده است.

 

«شعرآیینی و تاثیر انقلاب اسلامی برآن» در این کتاب زهرا محدثی خراسانی سعی کرده است که مضمون و محتوای شعر آیینی که شامل شعر توحیدی، شعر آزادگی و تعلیمی و شعر ولایی است را از ابتدا تا انقلاب اسلامی به صورت مبسوط شرح دهد و تاثیر انقلاب اسلامی را برشعر آیینی بیان کند.

 

کتاب خانم محدثی از نظر محتوی با این پایان نامه هم خوانی زیادی دارد، زیرا این کتاب، شعر آیینی را از آغاز تا زمان حال، بررسی و پژوهش می کند و محتوای اشعار را از جهت آموزه های دینی، تلمیحات قرآنی، شخصیّت های بزرگ اسلامی، مناسبت های مذهبی، در ترازوی نقد قرار می دهد. از آنجا که این پایان نامه، محتوای اشعار انقلاب را واکاوی می کند که بیشتر صبغه ی دینی و مذهبی دارد و ترویج آموزه های دینی و اسلامی است. لذا، این پایان نامه و کتاب مذکور هر دو در هدف و ارائه ی رسالت خویش، خط مشترکی را طی می کنند. نویسنده در این کتاب محتوای اشعار را از لحاظ محوریت دینی و معنوی بررسی کرده و به مسائل دیگر از جمله سیاست، آزادی، و موارد متفرقه ی دیگر اشاره نکرده است پس با پایان نامه ی مذکور این تفاوت را دارد که مباحث پایان نامه کلیت بیشتری را شامل می شود.

 

«جویبار لحظه ها»، (ادبیات معاصر فارسی) نوشته ی دکتر محمد جعفر یاحقی

 

دکتر یاحقی در این کتاب، نظم و نثر معاصر را زیر ذره بین برده است. او ابتدا از شعر عصر بیداری شروع کرده، آن گاه به شعر عصر نیمایی و دوره ی نوگرایی رسیده و همه را اعم از نثر و نظم بررسی و نقد کرده است. در بخش سوم کتاب، درآمدی بر ادبیات عصر انقلاب و به خصوص شعر آورده که با محتوی پایان نامه یک سو و یک جهت است. البته بقیه ی بخش های کتاب نیز، هر یک به نوعی به جریان های شعر و نثر معاصر می پردازد. دکتر یاحقی نیز به صورت کلی مطالب را بیان کرده و کمتر وارد جزئیات شده است و به صورت پراکنده به محتوی پرداخته است که با موضوع پایان نامه متفاوت است.

 

 «از نیما تا روزگار ما» عنوان کتابی است که تاریخ 150 ساله ادب فارسی را نقد و بررسی می کند. نویسنده ی کتاب، یحیی آرین پور، در این کتاب از چند وجه به ادب فارسی نگریسته است، از تجددگرایی تا تغییر خط فارسی، جراید و مجلات، تاریخ نویسان و ادب شناسان، رمان نویسان و نمایش و نمایش نویسان را از نظر گذرانده است. در بخش هشتم به شعر نو پرداخته و در همین فصل از نیما و اشعار او یاد کرده است که به موضوع پایان نامه برمی گردد. این کتاب نیز با اهداف پایان نامه که دنبال کرده است تفاوت فراوان دارد زیرا به اکثر جنبه های شعر به صورت مختصر اشاره شده و کمتر به محتوی پرداخته است.

 

«تاریخ تحلیلی شعر نو» اثر محمد شمس لنگرودی، کاری در خور توجه و شایان در ادبیات معاصر به خصوص شعر می باشد. این کتاب که در سه جلد تألیف و منتشر شده است، اشعار نو فارسی را از تمام جوانب نقد و بررسی کرده و به معایب و محاسن و شاخص های شعری آن اشاره کرده است که در جای خود، بسیار ارزشمند است. اما محتوای اشعار را آن گونه که در این پایان نامه کار شده، بررسی و پژوهش نکرده و بیشتر به جنبه ی زیباشناختی پرداخته است.

 

«طلا در مس» نوشته ی رضا براهنی، که شعر معاصر و شاعران نوگرای فارسی را با زبانی تند و گاه نیش آلود نقد می کند و بعضی مواقع از توهین نیز ابایی ندارد. هر چند منتقد مختار است که اثر را از هر جهت بررسی و نقد کند اما نباید این مسأله مغرضانه صورت گیرد، بلکه باید در چارچوب قوانین نقد انجام شود. براهنی یک منتقد است و عیب و حسن کار را بیان کرده است و کمتر به محتوی توجه داشته و لذا بیشتر صورت و لفظ را در ترازوی نقد قرار داده است. البته در این کتاب از شاعران ذکر شده در پایان نامه اثری نیست.

 

به طور کلی می توان به تفاوت پایان نامه مذکور و آثار مطرح شده در پیشینه این طور اشاره کرد که مباحث این پایان نامه مربوط به یک دوره ی خاص تقریباً سی ساله یعنی عمر انقلاب اسلامی و فقط درباره ی اشعار چهار شاعر خاص است که در این دوره و کمی ماقبل آن شعر سروده اند و از طرف دیگر فقط اشعار از لحاظ محتوایی بررسی و تحلیل شده اند و به ظرافت های دیگر شعری اعم از ساختار، زیباشناسی، بلاغت و … پرداخته نشده است اما آثاری که شرح آن ها در پیشینه آمده به ادب معاصر از انقلاب مشروطه تا زمان حال تعلق دارد که به طور کلی نظم و نثر و به خصوص، نظم را در ترازوی نقد قرار داده اند و تمام جوانب آن را پژوهش کرده و به هیچ عنوان بر روی شاعر خاص یا مبحث مشخص شده ای تمرکز نکرده اند. لذا مطالب پایان نامه در یک چارچوب کلی مشخص شده است ولی آثار دیگر از کلیت بیشتری برخوردار هستند که تفاوت عمده ی آنها محسوب می شوند.

 

 1-4 ) روش تحقیق

 

روش کار به طور کلی، کتابخانه ای است؛ بدین ترتیب که ابتدا مجموعه اشعار چهار شاعر مطرح انقلاب : قیصر امین پور، علی معلم دامغانی، سیدحسن حسینی و حمید سبزواری، به صورت دقیق مورد مطالعه قرار گرفته و ابیات را از نظر نوع  محتوی و درون مایه و مضمون مشخص کرده ودر فیش های جداگانه یادداشت شده است.  سپس بر اساس مطالب به دست آمده و فیش های موجود مباحث طبقه بندی و اولویت بندی شده و به شکل تحقیق حاضر در آمده است.

 

البته با توجه به موضوع پایان نامه از کتاب ها و مقالاتی هم که در این باره وجود دارد فیش برداری کرده و در موارد لازم استفاده شده است.