قدیمی ترین اطلاعی كه از فیروزه در دست داریم به 3400 سال پیش از میلاد مسیح مربوط است و نوشته‌اند كه فراعنه مصر این سنگ زیبا را از معادن شبه جزیره سینا استخراج كرده و در زینت آلات خود بكار می‌بردند و بدین گونه شاید استخراج فیروزه قدیمی ترین استخراج كانهای صخره ای در ستاریخ باشد ولی از همان زمانهای باستان بهترین و مطلوبترین فیروزه در معادن ایران بدست می‌آمده كه از زمانهای بسیار قدیم آن را استخراج و صادر می‌كرده‌اند و چون این سنگ بهادار از راه تركیه به اروپا وارد و شناخته گردیده است بدان سبب اروپاییان آن را، تركواز (Turquoise) یعنی تركی می‌نامند.
نام نیشابور با نام فیروزه همزاد است و در مقام تعریف، نیشابور را شهر فیروزه‌های درشت، شهری با سنگهای فیروزه و … می‌گویند. بشهادت گوهر شناسان دور و نزدیك، فیروزه نیشابور در روی زمین مقام اول را دارد. این سنگ گرانبها و پر ارزش كه زینت بخش گنجینه‌های گرانبهای ثروتمندان جهان و خزاین ممالك می‌باشد همواره توجه جهانیان را به خود جلب كرده است.
از كتیبه كاخ داریوش در شوش معلوم می‌گردد كه در آن تاریخ فیروزه «اخشائین» نامیده می‌شده و از خوارزم برای زینت آلات كاخ وارد شده بود. نمونه‌هایی كه در اثر كاوشهای باستان شناسی بدست آمده نشان می‌دهد كه فیروزه در هزاره دوم قبل از میلاد در ایران بعنوان سنگ زینتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در دوره ساسانیان از فیروزه غیر از انگشتر و گوشواره و غیره ظروفی برای دربار سلاطین تهیه می‌شده است.
از مطالب فوق بخوبی می‌توان به مرغوبیت فیروزه نیشابور و قدمت استخراج و تراش آن و دیرینه بودن هنر ساخت زیور آلات فیروزه ای در ایران پی برد بطوریكه فیروزه نیشابور حتی به كشورهای اروپایی هم صادر می‌شده است. اما علی رغم این پیشینه افتخار آمیز، متأسفانه در حال حاضر فیروزه تراشی و صادرات فیروزه از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست و بر اساس مصاحبه‌های انجام شده با فیروزه تراشان و صادركنندگان مصنوعات فیروزه ای، هم اكنون بخش قابل ملاحظه ای از فیروزه‌های تراشیده شده در بازار داخلی را فیروزه‌های شیمیایی و یا فیروزه‌های آمریكایی كه بصورت قاچاق وارد كشور می‌گردد، تشكیل می‌دهد. با وجود چنین مسأله نگران كننده ای تاكنون تحقیق علمی برای پاسخگویی به سؤالات زیر انجام نشده است:
- وضعیت فعلی مدیریت بازار فیروزه صادراتی استان خراسان چگونه است؟
- راهكارهای مناسب جهت افزایش صادرات مصنوعات فیروزه ای كدامند؟
امید است كه این تحقیق بتواند از طریق پاسخگویی به سؤالات فوق در جهت آشنایی بیشتر با صنعت فیروزه استان خراسان و رفع موانع و مشكلات آن مفید واقع شده، نقش كوچكی در تحقق آرمان ملی اقتصاد بدون نفت ایفا نماید.
3- ضرورت انجام تحقیق
با توجه به اینكه فیروزه تراشی یكی از صنایع دستی مهم استان خراسان محسوب می‌شود و برای پی بردن به ضرورت انجام این تحقیق، شایسته است كه به اختصار اهمیت صنایع دستی را از ابعاد مختلف بررسی نماییم:
- اشتغال زایی: اشتغال زایی صنایع دستی با توجه به تعداد قابل توجه شاغلین در رشته‌های گوناگون صنایع دستی و سنتی از مهمترین عوامل مؤثر توسعه اقتصادی به حساب می‌آید.
- ارزش افزوده: تولیدات صنایع دستی، از ابعاد مختلف بخصوص در رابطه با صادرات كشور از ویژگی خاصی در زمینه‌های اقتصادی ارز آفرینی و تولید درآمد ملی برخوردار است. ارزش افزوده اینگونه تولیدات موجب توصیه اكید در زمینه توسعه و گسترش آن می‌گردد.
- عدم وابستگی صنایع دستی: صنایع دستی بدلی عدم وابستگی به مواد اولیه خارجی و اتكا به تولیدات داخلی، از ویژگی بارزی برخوردار است و این امر در اكثر رشته‌های آن بوضوح دیده می‌شود. البته در بعضی موارد نادر، به میزان ناچیزی از مواد اولیه خارجی وابسته می‌گردد. در مجموع توسعه و گسترش صنایع دستی گام مفیدی در خود كفایی نسبی كشور به حساب می‌آید.
- مظاهر فرهنگی صنایع دستی: اصالتهای فرهنگی صنایع دستی، مبین ارزشها و هویت سنتی جامعه بوده و اشاعه اینگونه صنایع در گسترش و تعمیم هویت فرهنگی جامعه بسیار با اهمیت می‌باشد.
علاوه بر موارد فوق می‌توان گفت كه امروزه استخراج و فرآوری سنگهای قیمتی، بخش مهمی از اقتصاد كشورهایی مانند: برزیل، كلمبیا، افریقای جنوبی، استرالیا، برمه، سریلانكا، تایلند، چین، هند، كشورهای اروپایی، آمریكا و بسیاری از دیگر كشورها را تشكیل می‌دهد. بصورتیكه حذف این صنعت برای تعدادی از این كشورها حكم حذف صنعت نفت برای ایران را دارد.
ارزش تولید جهانی سنگهای قیمتی پس از فرآوری در سال 1995 میلادی به بیش از یكصد میلیاد دلار رسید. امروزه اهمیت بازار جهانی سنگهای قیمتی به حدی است كه در اكثر كشورهای جهان متخصصان این رشته در محافل علمی-دانشگاهی ویژه ای تحت نام جمولوژی (Gemology) یا گوهر شناسی تربیت می‌شوند. در یك مقایسه اگر ارزش یك نگین زمرد با كیفیت عالی به وزن 60 قیراط (12 گرم) و به ارزش تقریبی یك میلیون دلار را با قیمت 12 گرم طلا به ارزش تقریبی یكصد دلار بسنجیم در می‌یابیم كه چرا امروزه اكثر سرمایه گذاران كوچك و بزرگ در جهان، خرید سنگهای قیمتی را به خرید فلزات قیمتی ترجیح می‌دهند.
اما متأسفانه در كشور ما بهره برداری از معدن فیروزه نیشابور از وضعیت مطلوبی برخوردار نمی باشد. زیرا مطابق اطلاعات دریافتی از اداره كل معادن و فلزات استان خراسان، میزان استخراج مجاز سالیانه این معدن 37000 كیلوگرم می‌باشد ولی در سال 1377 میزان استخراج،13500 كیلوگرم بوده است و بناچار فیروزه تراشان برای تداوم فعالیت خود، به فیروزه‌های وارداتی روی آورده‌اند و اگر این روند به همین صورت ادامه پیدا كند دور از انتظار نخواهد بود كه در آینده ای نه چندان دور دستیابی به فیروزه مرغوب و معروف نیشابور به آرزویی برای فیروزه تراشان و خریداران داخلی و خارجی تبدیل شود.
فرم در حال بارگذاری ...
