وبلاگ

یکی از طبیعی­ترین گروه­هایی که می­تواند نیازهای انسان را ارضا کند خانواده است. وظیفه­ی خانواده مراقبت از فرزندان و تربیت آن­ها، برقراری ارتباطات سالم اعضا با هم و کمک به استقلال کودکان است، حتی اگر کودک کم­توان ذهنی[1]، نابینا[2]، یا ناشنوا[3] باشد. کم­توان ذهنی یک وضعیت و حالت خاص ذهنی است که در اثر شرایط مختلف قبل از تولد و یا پس از تولد کودک پدید می­آید (میکائیلی، 138). بی تردید تولد و حضور كودكی با كم توانی ذهنی در هر خانواده­ای می­تواند رویدادی نامطلوب و چالش­زا تلقی شود كه احتمالاً تنیدگی، سرخوردگی­، احساس غم و ناامیدی را به دنبال خواهد داشت. شواهد متعددی وجود داردكه نشان می­دهند والدین كودكان دارای مشكلات هوشی­، به احتمال بیشتری با مشكلات هیجانی­، اقتصادی و اجتماعی كه غالباً ماهیت محدود كننده­، مخرب و فراگیر دارند، مواجه می­شوند (مانند خمیس[4]، 2007). در چنین موقعیتی گرچه همه­ی اعضای خانواده وكاركرد آن­، آسیب می­بیند(هرینگ[5] وهمكاران، 2006) مادران به علت داشتن نقش سنتی “مراقب”، مسئولیت­هایی بیشتری در قبال فرزند ناتوان خود به عهده می­گیرند كه در نتیجه­، با مشكلات روانی بیشتری مواجه می­شوند. فرض بر این است كه مشكلات مربوط به مراقبت از فرزند مشكل­دار، والدین، به ویژه مادر را در معرض خطر ابتلا به مشكلات مربوط به سلامت روانی قرار می­دهد (اولسون و هوآنگ، 2001؛ مک کانکی و همکاران[6]، 2007). مادر، نخستین شخصی است كه به طور مستقیم با كودك ارتباط برقرار می­كند.

رویارویی مادر با فرزند كم­توان ذهنی، نیاز كودك به مراقبت دایمی، اهمیت فراهم ساختن شرایط ویژه­ی رشد، تجربه­ی تنش والدین ناشی از وجود رفتارهای آیینی، مشكلات زبانی، قشقرق و فقدان مهارت مراقبت از خود در این گروه از كودكان، همگی زمینه را برای تضعیف كاركرد طبیعی مادر فراهم می­نمایند. وجود چنین مشكلاتی افزایش میانگین اختلالات روانی در مادران كودكان استثنایی و به ویژه مادران دارای كودك كم توان ذهنی را در مقایسه با مادران كودكان عادی در پی خواهد داشت. هم چنین داشتن توقعات و انتظارات دور از توانایی كودكان و برآورده نشدن آن­ها موجب ناكامی والدین می­شود.

تولد یك كودك كم­توان ذهنی در مادرانی كه به مدت 9 ماه بارداری، انتظار یك كودك سالم و با ویژگی­های طبیعی را داشته­اند موجبات احساس گناه و تقصیر، ناكامی و محرومیت ناشی از طبیعی نبودن كودك را در مادر فراهم می كند كه بالطبع غم، اندوه و افسردگی را به دنبال خواهد داشت. در مجموع، چنین شرایطی می­تواند سبب گوشه­گیری، عدم علاقه به برقراری رابطه با محیط، احساس خودكم بینی و بی ارزشی در مادر شود و پیامدهای منفی هم­چون اضطراب، پرخاشگری (نریمانی و همکاران، 2007)، حرمت به خود پایین (محمدی و دادخواه، 2001) و افسردگی شدید (لاجوردی، 1992) را در مادران به دنبال داشته باشد و سلامت آن­ها را به خطر اندازد.یكی از مهم ترین منابع زمینه ساز این گروه از مشكلات روان -شناختی از دست دادن امید به زندگی و نداشتن رضایت زناشویی است (شمس اسفندآبادی، 2007).