و تعریف موضوع
آسیبهای اجتماعی، ناهنجاریها، پروندههای مرتبط با جرائم حقوقی و کیفری، امروز بیش از سالهای گذشته در معرض این پرسش قرار گرفتهاند که به راستی و برای چه، با این همه ازدحام و افزونی پروندههای قضایی در کشورمان روبرو هستیم. موضوعی که در حال حاضر، بسیاری از جامعهشناسان، جرمشناسان و روانشناسان، درصددِ پاسخ به چرایی، دلایل اجتماعی، حقوقی و روانی بسیاری از این پدیدههایی است که هر کدام به نوعی به بدنه اجتماعی لطمه میزند. ورود سالانه 7 الی 8 میلیون پرونده کیفری و حقوقی به دستگاه قضایی کشور است که در مقایسه با جمعیت 70 میلیون نفری ایران، از میزان رایج در سایر کشورهای جهان، بیشتر به نظر میرسد[3].
در کنار تمامی آسیبها و ناهنجاریها قابل وقوع در سطحِ جامعه، آسیبهای مرتبط با مسایل خانواده(طلاق، مهریه، حضانت فرزندان…)، از حساسیتِ بیشتری برخوردار است، چرا که، تهدیدِ نهاد خانواده، ضربه به هستی جامعه و ارکان اجتماعی را در پی دارد. به همین دلیل، از آنجایی که فروپاشی خانواده، اضمحلال جامعه را نیز در پی دارد، حساسیت در این حوزه، بسیار بیشتر از سایر حوزههای اجتماعی است.
کاملا طبیعی است که انتخاب نوع مهریه و میزان و مقدار آن، ذهنِ دو خانوادههای عروس و داماد را در ابتدای تشکیل خانواده، معطوف به خود سازد. شاید این گفته، چندان بیربط نباشد که خانوادهها در تعیین مهریه دچار سردگمی هستند و نمیدانند بر چه مبنایی بایستی مهریه تعیین کنند. چرا که به واسطه در دست نداشتن مبنا برای تعیین مهریه، راههایی انتخاب میشود که بعضاً نتایج خوبی در پی ندارد. بهتر است این سردرگمی را در ارتباط با فرهنگ مورد بررسی قرار دهیم. چرا که تشکیل خانواده، در همه فرهنگها و خرده فرهنگهای جهانی، متفاوت و مختلف است، اما نکته مورد اشاره، به سبک ازدواج ایرانی و اسلامی اشاره دارد که مطابق با آیین ملی و مذهبی قبل از ثبت سند ازدواج، مهریه تعیین میگردد. یکی از سنتهای اجتماعی رایج در اسلام، پرداخت مهریه در پیوند ازدواج است؛ به عبارت دیگر از گذشتههای بسیار دور تا امروز، رسم بر آن است که مرد هنگام ازدواج و بویژه زمانی که خواستگاری وی با پاسخ مثبت، همراه میشود، مبلغی را به عنوان مهریه برای زن در نظر میگیرد. اگرچه سنت پرداخت مهریه، همانند سایر سنتهای اجتماعی، طی روزگار گذشته، تحولات و دگوگونیهای زیادی را پشت سر گذاشته و با توجه به زمان و مکان، دچار تغییرات مختلفی شده است، اما اشتراک معانی فراوانی در چند و
چون آن وجود دارد. روزگاری، مهریه در جایگاه بهای زن قرار داشت و در واقع همان وجه المعامله عقد نکاح تلقی میشد و نیز، در دورهای خاص به عنوان هدیهای از سوی مرد به پدر زن داده میشد و در دورانی هم این هدیه، به خود زن اختصاص مییافت.
مهریه یکی از حقوق زنان است که طبق قانون و شرع از همان لحظهی عقد بین زن و مرد ایجاد میشود، زن میتواند آن را از شوهر خود بخواهد اما طبق روال رایج زن در هنگام وقوع طلاق میتواند مهریه خود را دریافت دارد و با درخواست مهریه این نظر به اثبات میرسد که او قصد طلاق دارد. این روزها بحث بر سر کم و زیادی مهریهها در همه محافل شنیده میشود. در این میان عدهای – در اکثر مواقع والدین دخترها- موافق مهریه زیاد و عده دیگر مخالف مهریه زیاد هستند. این بحث تا به آنجا پیش رفته که بحث زیاد و کم مهریه به محاکم قضایی نیز کشیده شده، اما هنوز در دفترخانههای رسمی ازدواج مهریههای چند صد و گاه چند هزار سکهای به صورت رسمی ثبت میشود و به گفته مسولان قضایی تعداد زیادی از زندانیان کشور را نیز زندانیان مهریه تشکیل میدهند که نتوانستهاند مهریه زنان خود را پرداخت کنند[4]. برای روشن شدن بحث به این نكته هم باید اشاره كرد كه تقریباً هیچ زنی هنگام ازدواج توقع دریافت مهریه را از همسر خود مطرح نمی‌كند و اغلب زنانی هم كه با مهریههای بالا حاضر به ازدواج میشوند، به شكل شفاهی به همسران خود این قول را میدهند كه تنها در زمان طلاق یا در صورت بروز مشكل حاد در زندگی مهریه خود را مطالبه خواهند كرد.
تعلق مهریه به زنان از حقوق مسلم آنان در عقد ازدواج است، اما امروزه همه انگشت اتهام را به سوی زنان گرفتهاند و از آنها میخواهند مهریه را کم بگیرند تا ازدواج آسان میسر شود؛ زیرا مردان به دلیل مسئولیتهای مالی متعدد در زندگی مشترک، از زیر بار ازدواج شانه خالی میکنند. مبلغ مهریهها بالا است، گویی در یک رقابت خاموش، هر روز بر میزان آن افزوده میشود. دختران سالهای دهه 60 و 70، امروز به خانه بخت میروند و مهریههای 1360 یا 1370، سکهای به عدد سال تولد عروس، دیگر چندان تعجب کسی را برنمیانگیزد. حتی گاه سال تولد به میلادی محاسبه میشود و از آن فراتر میرود.
امروزه برای تعیین مهریه به بضاعت و توان مالی مرد توجهی نمیشود و اغلب زنان در تلاش هستند تا از تعیین مهریههای سنگین به عنوان راهكاری برای حفظ حقوق خود در برابر مردان استفاده كنند. برخی از خانوادههای ایرانی بر این باورند كه مهریه نشان دهنده ارزش زن است و ویژگیهایی مانند تحصیلات، سطح مالی خانواده دختر یا زیبایی او را به عنوان ملاكی برای تعیین مهریه در نظر میگیرند. برخی دیگر از خانوادهها نیز عقیده دارند كه مهریه نشانهای از جایگاه اجتماعی دخترانشان است. غافل از این كه این روزها برخلاف دیگر كشورهای مسلمان، مهریههای سنگین از موانع اصلی ازدواج جوانان محسوب میشود. براساس پژوهشهای انجام شده در مركز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، میانگین مهریه زنان در ایران 260 تا 350 سكه است و ایران از این نظر در مقایسه با دیگر كشورهای مسلمان در سطح منطقه رتبه نخست را دارد و به رغم این كه در این كشورها رقم مهریه ثابت است و بندرت ممكن است دستخوش تغییر شود( فراهانی جم، 1390: 11).
با علم به این موضوع، و با توجه به اشارههای متولیان دستگاه قضایی مبنی بر رشد پروندههای مرتبط با نهاد خانواده، از جمله طلاق، مهریه[5]، حضانت فرزندان و … که ریشه در نهاد خانواده دارد، در این تحقیق به بررسی علل و عوامل تاثیرگذار در تعیین میزان مهریه در بین زوجین 18 تا 35 سال شهر قم خواهیم بود. تحقیق حاضر میتواند به عنوان سندی علمی برای برنامهریزان کشوری از جمله در حوزه پیشگیریهای فرهنگی و اجتماعی دستگاه قضایی و همچنین صداوسیما و سایر مراکز دولتی مربوط، مفید و موثر باشد تا در مقابل رشد فزآینده مطالبات مهریه که توام با تشکیل پروندههای متعدد قضایی میشود، قدمی برداشته شود. لذا در نهایت به این موضوع میرسیم که چه عوامل فردی، اجتماعی و حقوقی در تعیین مهریه موثر است، و در نهایت با چه راهکارهایی میتوان به سطح معقولانهای از مقدار مهریه رسید که از سویی، حقوق زن در جامعه محترم شمرده شده و از طرفی دیگر، مهریه به عنوان ابزاری برای تهدید قضایی و ایجاد پروندههای قضایی به شمار نیاید؛ چرا که این امر، نه تنها ارزش مهریه را خدشهدار میسازد، بلکه از اهداف عالیه آن که به نوعی، ابراز محبت مرد به زن در هنگام ازدواج است، کاسته میشود و مهریهای که قابلیتِ احترام و عشق را به همراه دارد، به ابزاری برای کینهتوزی و شروع اختلافات خانوادگی تبدیل میگردد. سطح معقولانهای از مهریه، هم تعریفی حقوقی دارد و هم تعریف اجتماعی، که در آن با احترام به خواستههای طرفین ازدواج، امکان شروع یک زندگی سالم و مفرح را مهیا میسازد.
3-1: اهداف تحقیق
«مقاصد، یکی از بخشهای مندرج در پیشنهاد پژوهش است، که مصرف عمومیتری دارد؛ بیان مقاصد، طریقه مفیدی است برای بیان آنچه پژوهش درباره آن است. اما در یک طرح پژوهش باید به فهرست کردن اهداف پژوهش توجه کرد. این اهداف در مقایسه با مقاصد پژوهش، به صورت فنیتری تعریف میشوند و مشخص میکنند که مقصود از پژوهش دستیابی به چه چیزی است: ممکن است پژوهش در پی دستیابی به «اکتشاف»، «توصیف»، «تبیین»، «پیشبینی»، «تغییر»، «ارزشیابی» یا «برآورد تاثیر اجتماعی»، جنبهای (یا جنبههایی) از پدیده مورد تحقیق باشد. این اهداف به تعریف دامنه پژوهش کمک میکنند و همراه با پرسشهای پژوهش، جهت روشنی به پژوهش میدهند» (بلیکی، 1384: 41).
1-3-1: هدف اصلی
هدف اصلی از انجام این تحقیق که عوامل موثر بر میزان مهریه در میان زوجین جوان(18 تا 35 سال) شهر قم را، مورد سنجش قرار میدهد، شناخت عواملی است که بر تعیین مقدار مهریه در هنگام ثبت اسناد ازدواج به وقوع میپیوندد. شناخت عوامل فردی و اجتماعی دخیل در مقدار و تعداد مهریه به عنوان هدف اصلی است که در تمام این تحقیق به دنبال بررسی آن خواهیم بود، چرا که با شناخت میزان کمی و کیفی مربوط به مهریه، میتوان ازدیاد و یا کسری آن را مورد شناخت و بررسی قرار داد و به همان سبب در زمینه کاهش ورودیهای پروندهها قضایی مرتبط با مطالبه مهریه در دستگاه قضایی همت گماشت.
– این میزان در کشور ژاپن که جمعیتی معادل 127 میلیون نفر را در خود جای داده است، به مراتب کمتر است. آژانس پلیس ملی ژاپن در تازهترین گزارش خود، اعلام كرد كه میزان جرائم عمومی در این كشور برای پنجمین سال پیاپی با كاهش رو به رو شد. به گزارش خبرگزاری كیودو به نقل از آمار رسمی پلیس ژاپن، میزان جرائمی كه در سال ۲۰۰۷میلادی در این كشور به وقوع پیوسته با ۶/۹ درصدكاهش نسبت به سال قبل از آن به یك میلیون و ۹۰۸هزار و ۹۹۰ مورد رسیده است. جرائم در ژاپن نه فقط توسط پلیس این كشور، بلكه با همكاری شهرداریهای محلی و شهروندان ژاپنی داوطلب با پلیس با كاهش روبرو شده است. جرائم در ژاپن پس از جنگ جهانی دوم، رو به افزایش بود؛ به طوری كه در سال ۲۰۰۲ میلادی آمار جرائم به بیش از دو میلیون و ۸۵۴ مورد رسید، اما پس از آن همواره با كاهش رو به رو بوده است. این گزارش همچنین می‌افزاید: پلیس ژاپن در این مدت یك میلیون و ۹۰۰ هزار جرائم به وقوع پیوسته را در این كشور شناسایی كرده كه ۶۰۵هزار مورد را تحت تعقیب قرار داده است كه در مقایسه با مدت مشابه قبل از آن
فرم در حال بارگذاری ...
